تئاتر همچنان در وضعیت یک بام دو هوا/یک سال از خاموشی چراغ عرصه نمایش گذشت

- عرصه هنرهای نمایشی از اسفند ماه سال گذشته و به نحوی بعد از جشنواره تئاتر فجر در دوره سی و هشتم به اغمای طولانی مدت رفته است، دلیل اصلی این چالش بزرگ بیماری کرونا بود که از همان اوایل سالنهای نمایش را به تعطیلی کشاند. 

هنر تئاتر پیش از این هم دغدغه و مشکلات فراوانی را تجربه می‌کرد و همواره در کشاکش دست و پنجه نرم کردن با همین مشکلات بود، مشکلاتی که در اکثریت مواقع به ابعاد مالی تئاتر بر می‌گشت، نبود حمایت دولتی از این هنر همیشه به عنوان یکی از معضلات بزرگ نام برده می‌شد. 

شاید یک دهه پیش مشکلات تئاتر بیشتر حول محور نبود سالنهای اجرا برای جوانان بود اما در دهه گذشته و حضور سالنهای خصوصی مشکلات دو چندان شده است، طبیعتا وجود تماشاخانه های خصوصی در نوع خود باعث رونق بخشی به تئاتر بود اما مشکل از آنجا شروع شد که به دلیل نبود حمایت این سالنها مجبور بودند با هزینه های هنگفت پذیرای هنرمندان باشند. 

عدم توانایی گروه های جوان و تجربی برای پرداخت اجرا بهای سالنهای خصوصی از یک سو و محدودیت در اجرا در سالنهای دولتی از سوی دیگر باعث شد تا نسل جوان به نوعی به گوشه‌ای رانده شود، در این میان تهیه کنندگان خصوصی به یکباره وارد عمل شده و با حضور چهره های معروف سینمایی و ورزشی تئاتر را به مکانی برای درآمدزایی تبدیل کردند. 

نکته آنجاست که در همین حین هم جوانان از رونق اقتصادی تئاتر به بهره ماندند، بعد از شیوع بیماری کرونا وضع بدتر از گذشته شد، سلبریتی‌ها به طور کامل با تئاتر خداحافظی کردند، سالنهای نمایش کاملا تعطیل شدند و گروه های جوان که پیش از این هم جایی در بدنه اصلی تئاتر نداشتند اوضاع بد مالی و روحی را متحمل شدند. 

سوسن پرور: دل من از وضعیت کنونی تئاتر خون است

سوسن پرور در گفت‌وگو با درباره بازگشایی تئاتر گفت: از نظر من باز بودن تئاتر در شرایط فعلی به هیچ درد نمی‌خورد، به نظرم با این نوع از بازگشایی تئاتر سر خودمان کلاه می گذاریم زیرا وقتی می‌توانیم تئاتر را باز اعلام کنیم که درآمدی از آن حاصل شود، وقتی بازگشایی تئاتر در امرار معاش عوامل تاثیری نداشته باشد، باز و بسته بودن این هنر هیچ فرقی نمی کند. 

وی در همین رابطه تصریح کرد: همین که سالن نمایش باز باشد اما مخاطبی نداشته باشد به معنای بازگشایی تئاتر نیست، این هنر در بحران به شدت بدی برخورد کرده که بعید می دانم به این زودی هم برطرف شود.

پرور با تاکید بر رعایت اصول بهداشتی تاکید کرد: متاسفانه موج دوم کرونا و افزایش آمار جان باختگان نشان می‌دهد که باید برای کنترل بیماری کرونا قوانین محکمی وضع شود زیرا خود من در راس همه فرهنگ درست رعایت اصول بهداشتی را ندارم و همین امر باعث شده تا این بیماری وارد موج دوم و حتی سوم شود. 

پرور درباره وضعیت فعلی تئاتر بعد از تعطیلات کرونایی خاطرنشان کرد: دل من از وضعیت کنونی تئاتر خون است، نمی خواهم و نمیدانم که باید چه حرفی درباره تئاتر بزنم، فقط اینکه اوضاع بچه های تئاتر فاجعه است و امیدوارم خدا این هنر را نجات دهد. باور کنید وقتی می خواهم درباره تئاتر حرف بزنم بغض کرده و گریه ام می گیرد زیرا می دانم چه بر اهالی تئاتر می گذرد. 

***

کرونا باعث شد تا تئاتر علنا یکسال خود را از دست بدهد، هرچند به تازگی فراخوان های جشنواره تئاتر فجر در دوره سی و نهم منتشر شده اما برگزاری این جشنواره هم مرحمی زودگذر بر مشکلات هنرمندان عرصه هنرهای نمایشی است. هنرمندانی که بارها اعتراض خود نسبت به تبعیض موجود میان سینما و تئاتر اعلام کرده بودند و حالا با خانه نشینی کامل دست و پنچه نرم می کردند. 

در این بین تئاتر توانست در سه ماه تابستان شاهد بازگشایی با محدودیت های شدید کرونایی باشد، اما بعد از تابستان و با شیوع دوباره موج سوم کرونا باز هم سالنهای تئاتر بسته شدند. 

البته در این میان طرح‌های متفاوتی برای بازگشایی تئاتر ارائه شد، پاییز امسال بود که بنا به برنامه ریزی‌های صورت گرفته تماشاخانه های تئاتر می توانستند تا قبل از ساعت شش عصر فعالیت کنند، طرحی که به شدت مورد نقد تئاتری ها قرار گرفت زیرا آنها اعتقاد داشتند که باز بودن تئاتر قبل از ساعت شش با تعطیلی آن فرق چندانی ندارد. 

فقیهه سلطانی: بازگشایی سالن‌های تئاتر تا ساعت ۱۸ خنده‌دار است

فقیهه سلطانی در گفت‌وگو با ، پیرامون بازگشایی سینما و تئاتر تا ساعت ۱۸ اگفت: این طرح بیش از آنکه عجیب باشد خنده دار است، مگر کرونا زمانبندی می‌شناسد که ما برایش زمان مشخص معین می‌کنیم، اگر بنا به تعطیلی است باید همه جا تعطیل شود، اما وقتی همه مشاغل به کارشان در ساعات معمول ادامه می‌دهند چرا سینما و تئاتر که ساعت معمول فعالیتشان عصر و شب است باید تعطیل شوند.

وی در همین رابطه ادامه داد: خیلی ساده است که این نوع از بازگشایی با تعطیلی هیچ فرقی ندارد، زیرا هیچ مخاطبی نمی‌تواند قبل از ساعت ۱۸ به تماشای آثار بنشیند. خود هنرمندان هم میلی برای فعالیت قبل از این ساعت را ندارند، از نظر من این طرح نشانه نبود تخصص و برنامه ریزی درست فرهنگی است. 

سلطانی با اشاره به وضعیت بد معیشتی اهالی تئاتر تاکید کرد: وضعیت معیشت بازیگران و هنرمندان تئاتر بدتر از فاجعه است، آن‌ها قبل از کرونا هم دستمزد چندانی نمی‌گرفتند، اما حالا ماه هاست که علاوه بر نداشتن دستمزد به دلیل دوری از شغل خود افسرده و سرخورده شده اند. مسئولین فرهنگی ما باید باور کنند که تئاتر یک سرگرمی صرف نیست، تئاتر یک حرفه و شغل است، افراد از آن ارتزاق می‌کنند پس نمی‌توان به راحتی اولین نشانه تعطیلی را به سوی این هنر گرفت.

وی با تاکید بر رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی در سالن‌های تئاتر خاطرنشان کرد: من طی اولین دوره بازگشایی تئاتر در تابستان نمایشی را روی صحنه بردم، نه بازیگران و نه تماشاگران هیچکدام بیمار نشدند، اتفاقا پروتکل‌ها بسیار دقیق و کامل اجرا می‌شد، شاید در آن دوران هم ما مخاطب زیادی نداشتیم، اما حداقل امید و انگیزه هنوز درونمان زنده بود.

***

حال نزدیک به یکسال از بسته شدن سالنهای تئاتر می گذرد، هنرمندان تئاتر بیش از هر وقتی به وضعیت کنونی معترض هستند، از سویی نهادهای مربوطه به هنر نمایش هم قدم بزرگی برنداشته اند، شاید تنها حمایت واضح از هنر تئاتر به کمک هزینه معیشتی یک میلیون تومانی بازگردد که آن هم به طور محدود در اختیار اعضای خانه تئاتر قرار گرفت. 

سالنهای تئاتر اکثرا ورشکست شده و برخی به طور کامل تعطیل شده و تخلیه کرده اند، تماشاخانه مستقل تهران، محل اول تماشاخانه نوفل لوشاتو، تماشاخانه مهرگان، تماشاخانه شانو و آژمان یا به طور کامل تعطیل شده اند و یا در صدد واگذاری هستند. 

داوود نامور: تئاتری‌ها به مسافرکشی روی آورده‌اند

داوود نامور در گفت‌وگو با ، با اشاره به وضعیت ناامیدکننده معیشت اهالی تئاتر گفت: باور کنید که اوضاع خیلی خراب است، بچه‌های تئاتر مشغول مسافرکشی و دست فروشی شده اند، بسیاری از بازیگران جوان ما را می‌بینم که پرستاری از سالمندان را انجام می‌دهند و بسیاری هم در کافه‌ها مشغول به کار شده اند. طبیعتا شغل عار نیست، اما اینکه یک بازیگر و یا کارگردان تئاتر بنایی کند، به کارگری برود و یا در فروشگاه‌ها فروشنده باشد نشان دهنده اقتصاد فلج هنر تئاتر است.

وی در همین رابطه ادامه داد: متاسفانه مشکلات معیشتی در تئاتر پیر و جوان نمی‌شناسد، این اتفاقات هم از روی ناچاری است، به دلیل نبود پول و دستمزد تئاتری مجبور به حضور در سایر مشاغل شده اند و هیچ حمایتی هم از آن‌ها نشده و نخواهد شد. باورتان نمی‌شود که بسیاری از بزرگان تئاتر که بردن نامشان درست نیست هم این روز‌ها به مشاغل دیگری روی آورده اند، برخی فست فوود کار می‌کنند و برخی کلا این هنر را کنار گذاشته اند.

مدیر تماشاخانه نوفل لوشاتو با گلایه از وضعیت فعلی تماشاخانه‌های خصوصی افزود: متاسفانه طی ماه‌های گذشته شاهد تعطیلی بسیاری از تماشاخانه‌های خصوصی بوده ایم، این اتفاق فاجعه است، تماشاخانه‌های خصوصی طی سال‌ها فعالیت به جایگاه کنونی رسیده اند، در صورت تعطیلی آن‌ها به سختی و حتی غیر ممکن است که بتوان بار دیگر این بخش را زنده کرد.

نامور در همین رابطه خاطرنشان کرد: موضوع اصلی اینجاست که مسئولین فرهنگی تماشاخانه‌های خصوصی را نمی‌خواهند، در صورتی که بار بزرگی از دوش تئاتر دولتی برداشته بود، در صورت ادامه این روند تا پایان سال تئاتر خصوصی به طور کامل نابود می‌شود و ما دوباره گذشته باز می‌گردیم، به زمانی که کلا چند تماشاخانه دولتی وجود داشت که برای اجرا در آن‌ها باید ماه‌ها و سال‌ها در انتظار نشست. روندی که با وضعیت فعلی مدیریت فرهنگی بعید نیست به آن برسیم.

***

تئاتر مشکلات فراوانی را پشت سر گذاشته اما بدون شک یکسال تعطیلی و خانه نشینی اهالی آن مشکلی تازه است، مشکلی که به معیشت هنرمندان این هنر که پیشتر هم بسیار اندک بود لطمات فراوانی زده است، بازگشایی تئاتر به تنهایی یک دغدغه است اما موضوع اصلی آنجاست که چرا تاکنون هیچ راهکار سازنده ای برای برون رفت از وضعیت فعلی ارائه نشده است؟.

شاید در ابتدای شیوع بیماری کرونا مسئولین فرهنگی این اتفاق را به یکباره می خواندند و برای مقابله با آن برنامه ای نداشتند، که البته این مراکز باید برای شرایط بحران آمادگی داشته باشند اما حالا و با حساسیت بیشتر این روزهای اهالی تئاتر نسبت به وضعیت شغل و زندگی معیشتیشان باید دید که مسئولین فرهنگی چه برنامه‌ای برای گذر از این شرایط تدارک می‌بینند.