تفاوت «سازوکار حل اختلاف» با «مکانیسم ماشه» چیست؟
حسن بهشتیپور در گفتوگو با خبرنگار گروه سیاسی ، با اشاره به بحث «سازوکار حل اختلاف» که اروپاییها در موضوع برجام پیش کشیدهاند و تفاوتهای این سازوکار با مکانیسم موسوم به «ماشه» اظهار کرد: طبق مواد ۳۶ و ۳۷ برجام، چهار مرحله برای حل اختلاف فیمابین طرفین توافق هستهای مشخص شده است.«مکانیسم ماشه» مرحله نهایی است که در این سناریو، موضوع به شورای امنیت ارجاع داده میشود که میتواند به بازگشت قطعنامههای تحریمی ششگانه که مهمترین آنها قطعنامه ۱۹۲۹ است، منجر شود.
این کارشناس مسائل هستهای در ادامه بیان داشت: پیش از مرحله «مکانیسم ماشه»، طبق ترتیبات اجرایی تعیین شده، موضوع مورد اختلاف میان طرفین ابتدا در «کمیسیون ویژه» به بحث و بررسی گذاشته میشود. اگر در آنجا راهکاری به دست نیامد، در اجلاس وزرای خارجه، مساله مورد مذاکره قرار میگیرد. در صورتی که بازهم نتیجهای حاصل نشد، حکمیت سه جانبهای با حضور تروئیکای اروپا، ایران و کشور ثالث بیطرفی تشکیل میشود. اگر این راهکار هم بیثمر بماند، موضوع مورد اختلاف به شورای امنیت ارسال خواهد شد.
وی تصریح کرد: در شورای امنیت ممکن است از ایران هم دعوت شود تا بدون امکان داشتن حق رأی، در جریان مساله قرار گیرد. در آنجا ۱۵ عضو شورا ۳۰ روز فرصت دارند تا در خصوص موضوع مورد اختلاف قطعنامه جدیدی صادر کنند. در این مرحله اعضای دائمی میتوانند از حق وتو استفاده کنند. اما چنانچه به هر دلیلی در این بازه زمانی یک ماهه قطعنامهای صادر نشد، قطعنامههای تحریمی ششگانه قبلی به صورت خودکار علیه جمهوری اسلامی ایران احیا خواهد شد و چون این مساله به رای گذاشته نمیشود، امکان استفاده از حق وتو برای اعضا وجود ندارد.
بهشتیپور با بیان اینکه اروپا در حال حاضر در مرحله استفاده از «سازوکار حل اختلاف» قرار دارد، گفت: اروپاییها تمایل ندارند موضوع به استفاده از «مکانیسم ماشه» ختم شود، زیرا در این حالت، همه طرفهای توافق متضرر خواهند شد. اما این امکان هم وجود ندارد که در شرایطی که اروپا به تعهداتش عمل نمیکند، ایران هم به شرایط قبل از اردیبهشت ۱۳۹۸ و شروع گامهای کاهش تعهدات برگردد. اینکه اروپا در اثر فشار آمریکا نمیتواند یا نمیخواهد به وظایفش عمل کند، فرقی به حال ما ندارد، زیرا نتیجه یکسان است و در هر صورت ایران از برجام بینصیب میماند.
این کارشناس مسائل هستهای، رفع اختلافات برجامی ایران و اروپا در کمیسیون حل اختلاف را بعید دانست و بیان داشت: مناقشه اصلی در برجام و مقوله هستهای با آمریکاست؛ اگر قرار بود موضوع مورد اختلاف با اروپا حل شود، پیشتر در مذاکراتی که از سال ۱۳۸۲ شروع شده بود، این اتفاق میافتاد. در دولتهای پیشین گفتوگوهایی میان ایران و اروپا در زمینه هستهای انجام شد اما چون دستاوردی نداشت ناچاراً پای آمریکا نیز به موضوع باز شد؛ ورود چین و روسیه هم در راستای ایجاد توزان بود که در نهایت تبدیل به مذاکرات ایران با گروه ۱+۵ شد.
بهشتیپور با اشاره به ضرورت ارتقاء وضعیت اقتصادی و تقویت توان داخلی برای مقابله با تحریمهای یکجانبه آمریکا، گفت: در این شرایط که تحریمهای یکجانبه آمریکا گستردگی یافته است، ما باید وضعیت اقتصادی کشور را ارتقا دهیم تا آمریکاییها متوجه شوند تحریمها یکجانبه اعمال شدهشان، بیاثر و یا کم اثر است؛ در این صورت واشنگتن در سیاستهای غلط خود در قبال ایران تجدیدنظر خواهد کرد.
به گزارش میزان، روز سهشنبه ۲۴ دی سه کشور اروپایی انگلیس و آلمان و فرانسه با صدور بیانیهای از فعالسازی فرایند «سازوکار حل اختلاف» و «مکانیسم ماشه» علیه ایران خبر دادند تا به نوعی تهران را تهدید کنند و حماسههایی نظیر اتحاد ملت ایران و ملتهای منطق که در مراسم تکریم شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی پدید آمد و همچنین سیلی نواخته شده به گوش آمریکا در ماجرای عینالاسد را تحتالشعاع قرار دهند.
البته پس از آنکه ایران در برابر این تهدید اروپا به لاک دفاعی فرونرفت و تهدید آنها را با تهدید پاسخ داد، اروپاییها عقبنشینی کردند؛ در همین راستا روز جمعه چهارم بهمن، «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از تمدید بازه زمانی مکانیسم حل اختلاف در برجام خبر داد و اعلام کرد به دلیل پیچیدگی مسائل موجود، زمان بیشتری برای مکانیسم حل اختلاف نیاز است.
«مکانیسم ماشه» یا «سازوکار مقابله با نقض برجام از سوی ایران»، مکانیزمی است که در یک فرآیند چند مرحله منجر به تجدید تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران خواهد شد. این ساز و کار در بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام پیشبینی شده است.