عامل اصلی حریق در جنگل‌های زاگرس، انسان است

به گزارش گروه فضای مجازی ، یک استادیار گروه آموزشی مهندسی منابع‌طبیعی جنگلداری دانشگاه لرستان گفت: یکی از اجزای مهم هر جنگل پوشش مرده کف است که همچون یک اسفنج عمل کرده و باعث نگهداری رطوبت خاک و از همه مهم‌تر تأمین و تعدیل منابع آب می‌شود که حریق این اسفنج را از بین می‌برد.

دکتر رحیم ملک‌نیا با اشاره به دلایل آتش‌سوزی در جنگل‌های زاگرس اظهار کرد: اگرچه امکان بروز آتش‌سوزی‌های طبیعی وجود دارد، اما عامل اصلی حریق در جنگل‌های زاگرس، انسان است.

وی با بیان اینکه تنها دو تا پنج درصد از آتش‌سوزی‌های جنگل عوامل طبیعی است که در بین آن‌ها صاعقه و بادهای گرم در فصول خشک سال حائز اهمیت است، افزود: بین ۹۵ تا ۹۸ درصد آتش‌سوزی‌های جنگل علل انسانی دارند که بی‌احتیاطی گردشگران یا شکارچیان در جنگل یکی از این عوامل انسانی است.

 

این استادیار گروه آموزشی مهندسی منابع طبیعی جنگلداری دانشگاه لرستان، وجود تضاد بین مردم و ادارات منابع‌طبیعی و همچنین اختلافات بین مردم به‌دلیل تضادهای مربوط به حقوق عرفی و استفاده از مراتع و جنگل را از عوامل بروز آتش عنوان کرد و یادآورشد: در زاگرس کشاورزی در زیرآشکوب جنگل و حاشیه جنگل متداول است که آتش زدن بقایای محصولات کشاورزی پس از برداشت می‌تواند باعث سرایت آتش به جنگل شود.

زغال‌گیری و تغییر کاربری از عوامل آتش‎سوزی عمدی در زاگرس است

وی زغال‌گیری یا تغییر کاربری اراضی را از دیگر عوامل آتش‌سوزی‌های عمدی در زاگرس دانست و با بیان اینکه تمام آتش‌سوزی‌ها، بدون توجه به اینکه آیا توسط انسان و یا بطور طبیعی ایجاد شده‌اند، چرخه مواد غذایی، زیستی، خواص فیزیکی و شیمیایی، رطوبتی و حرارتی خاک را دستخوش تغییر قرار می‌دهند، اضافه کرد: مشهودترین اثر آتش‌سوزی جنگل، سوختن و خشک شدن درختان و از بین‌رفتن پوشش درختی و علفی و پوشش کف جنگل است.

ملک‎نیا با اشاره به اینکه یکی از اجزای مهم هر جنگل پوشش مرده کف است که همچون یک اسفنج عمل کرده و باعث نگهداری رطوبت خاک و از همه مهم‌تر تأمین و تعدیل منابع آب می‌شود، تصریح‌کرد: آتش‌سوزی باعث از بین رفتن این اسفنج طبیعی شده و این امر بر ارزش حفاظتی جنگل‌ها تاثیر داشته و سبب فرسایش و لغزش خاک و در نهایت وقوع سیل‌های خانمان‌سوز می‌شود.

وی به اثرات دیگر آتش‌سوزی که تأثیر بر فون و جمعیت موجودات خاکزی دارد اشاره کرد و با تاکید براینکه موجودات زنده خاک نقش مهمی در تجزیه موادآلی مرده، چرخه موادغذایی، اصلاح و حمل و نقل مواد خاک، شکل‌گیری و حفظ ساختمان خاک دارند، اظهار کرد: با از بین رفتن این موجودات نظام و سلامت خاک که منبع اصلی زندگی انسان‌هاست از بین می‌رود و در بلندمدت ادامه این روند منجر به کاهش تراکم جنگل، تشدید فرسایش خاک، بروز سیل و کاهش منابع آب می‎شود که حیات را در زاگرس تهدید می‌کند.

وی مهم‌ترین بحث در پیشگیری از بروز آتش، را آموزش عنوان کرد و با بیان اینکه گردشگران و مردم محلی به‌طور مداوم باید درباره اهمیت جنگل‌ها و چگونگی جلوگیری از بروز آتش آموزش داده شوند، خاطرنشان کرد: در این راستا نقش رسانه‌ها، دهیاری‌ها، سمن‌ها و همیاران طبیعت می‌تواند چشمگیر باشد، البته وضع قوانین سختگیرانه‌تر، اعمال محدودیت‌ها و کنترل بر آتش زدن اراضی و باقی‌مانده محصولات کشاورزی در حاشیه و داخل جنگل، اعمال ممنوعیت تردد فصلی به نقاط بحرانی از مهم‌ترین اقدامات برای جلوگیری از بروز آتش‌سوزی است.

عضو هیات علمی دانشگاه لرستان اضافه کرد: توجه به شرایط خاص جنگل‌های زاگرس و وابستگی تاریخی مردم به این جنگل‌ها از نکاتی است که می‌تواند در کاهش میزان حریق‌های عمدی مؤثر افتد و تلاش برای حل اختلافات بین مردم با ادارات منابع طبیعی، حل اختلافات عرفی یا قومی مردم و مشارکت آن‌ها در فرآیند مدیریت جنگل نیز باید مورد توجه جدی قرار گیرد.

شناسایی نقاط بحرانی در پیشگیری از بروز حریق ضرورت دارد

ملک‎نیا با اشاره به اقدامات احتیاطی برای مبارزه با حریق در زاگرس افزود: برای مبارزه مؤثر با حریق در ابتدا لازم است نقاط بحرانی مشخص شوند چراکه تعیین این نقاط باعث هدفمندتر شدن استقرار تجهیزات ردیابی و اطفاء حریق می‌شود و با تعیین این نقاط می‌توان گشت‌ها و تجهیزات دیده‌بانی را به‌صورت بهینه مدیریت کرد.

وی با تاکید براینکه خوشبختانه امروز با استفاده از سیستم‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره و سیستم اطلاعات جغرافیایی و بهره بردن از نظرات کارشناسان و همین‌طور بررسی تاریخچه حریق‌ها می‌توان این نقاط را تعیین کرد، یادآورشد: مسأله مهم در این زمینه نبود داده‌های قابل اعتماد درمورد آتش‌سوزی است که متأسفانه آمار آتش‌سوزی‌ها و به‌طور ویژه داده‌های مربوط به مساحت آتش‌سوزی به‌دلایلی مورد اعتماد نیستند؛ همین‌طور دسترسی بخش تحقیقات به این داده‌ها به‌راحتی میسر نیست ازاین‌رو امکان کار پژوهشی در این زمینه به‌خوبی میسر نبوده و از پتانسیل مراکز تحقیقاتی نمی‌توان استفاده کرد.

مدیران داده‎های شفاف و دقیق در بحث حریق اعلام کنند

این استادیار دانشگاه لرستان عنوان کرد: مدیران و ادارات ما باید دیدگاه خود را تغییر دهند چراکه کمک به حل این مشکل تنها با دسترسی به داده‌های شفاف و دقیق میسر است و گزارش کمتر از واقع و نگاه طبقه‌بندی شده به آتش‌سوزی می‌تواند مانع از جذب اعتبارات لازم شود.

وی با بیان اینکه ارائه گزارش‌های واقعی از طرف دیگر می‌تواند نظر جامعه را به این سمت سوق دهد و حفاظت این منابع طبیعی تبدیل به یک خواست عمومی شود، گفت: استفاده از تجهیزات و امکانات پیشرفته برای رصد مناطق بحرانی یکی از ضروریات است و کنترل مناطق با پهباد یا استفاده از تصاویر ماهواره‌ای بسیار مفید است.

ملک‌نیا، کوهستانی بودن و دسترسی سخت به مناطق را یکی دیگر از مشکلات مبارزه با حریق در زاگرس قلمداد کرد و با تاکید براینکه یکی از عوامل کندی در اطفاء آتش‌سوزی‌های اخیر در استان ایلام همین مسأله بوده و این امر نیازمند به بالگرد برای انتقال نیروی انسانی و تجهیزات است، افزود: خوشبختانه در خبر‌ها اعلام شده که استان ایلام و لرستان دارای بالگرد برای این‌منظور شده‌اند و یکی از دلایل بیان شده در گذشته برای نبود بالگرد، هزینه خرید و نگه‌داری بالا بوده درحالی‌که اهمیت و ارزش بالای این منابع هرگونه سرمایه‌گذاری برای حفاظت را توجیه می‌کند.

وی ادامه داد: همان‌طور که در خبر‌ها و تصاویر منتشر شده شاهدیم مردم و دوستداران محیط زیست در اطفاء حریق حضور فعالی دارند، اما متأسفانه در آتش‌سوزی مانشت ایلام شاهد بودیم که عامل آتش‌سوزی یکی از همیاران طبیعت را زخمی کرده بود. با این‌حال توقع وجود دارد که همه ما با توجه به اهمیت بالای این منابع احتیاط ‎‌های لازم را در نظر بگیریم.

این استادیار گروه آموزشی مهندسی منابع طبیعی جنگلداری دانشگاه لرستان مطرح کرد: گردشگران و ساکنین حاشیه و یا داخل جنگل باید همیشه نکات پیشگیرانه و احتیاطی را در نظر بگیرند. همچنین اطلاع‌رسانی سریع حریق توسط مردم نیز در اطفاء سریع آتش مؤثر بوده به گونه‌ای که امروزه شاهد هستیم که به لطف شبکه‌های اجتماعی اطلاع رسانی موارد آتش‌سوزی و بسیج مردم به سرعت انجام می‌شود.


وی به نقش ادارات دولتی در حفظ منابع طبیعی اشاره کرد و با بیان اینکه حفظ منابع طبیعی یک وظیفه همگانی است و تخریب آن به همگان صدمه می‌زند، افزود: از طرفی امکانات ادارات منابع طبیعی به‌تنهایی برای این امر کافی نیست چرا که سطح عمل وسیع، دسترسی سخت و گاهی حریق‌های همزمان، لزوم مشارکت سایر سازمان‌ها و ادارات را نشان می‌دهد در حالیکه استفاده از وسایل و تجهیزات سایر سازمان‌ها و اختصاص بودجه مناسب به ادارات منابع طبیعی برای کنترل حریق در این زمینه مفید خواهد بود.

ملک‌نیا با تاکید براینکه زاگرس مهد فرهنگ و تاریخ بوده و درختان بلوط آن قدمتی به بلندای تاریخ دارند، تصریح کرد: حفاظت از این منابع و حفظ آن‌ها برای نسل‌های بعدی وظیفه همگانی بوده چرا که آتش تنها درختان بلوط و جانوران و پرندگان آن را نمی‌سوزاند، بلکه ما را با خود می‌سوزاند و آینده فرزندان و سرزمین ماست که در این آتش می‌سوزد و باید این امانت و میراث طبیعی را برای فرزندانمان و نسل‌های بعدی حفظ کنیم.

 

 

 

منبع: ایسنا