پرجاذبه‌ترین کمیسیون‌ها برای نمایندگان مجلس کدامند؟

گروه سیاسی:یکی از نخستین اقدامات در آغاز هر دوره از مجلس، تعیین شعب 15گانه به منظور سازماندهی و تمشیت امور پارلمان جدید است؛ از عمده اقدامات شعب 15 گانه می‌توان به انتخاب اعضای کمیسیون‌های تخصصی مجلس اشاره کرد.

مجلس دارای 14 کمیسیون تخصصی است؛ برخی از این کمیسیون‌ها برای نمایندگان مجلس از جاذبه‌های بیشتری برخوردارند؛ علت این امر را می‌توان در عوامل مختلفی جست که از جمله آن‌ها می توان به نقش آفرینی بیشتر نمایندگان بواسطه حضور در آن کمیسیون یا میزان تخصیص بودجه بیشتر در حوزه کاری آن کمیسیون یا ایجاد فرصت لابی گری برای نمایندگان بواسطه عضویت در آن کمیسیون و یا ماموریت‌های خارج از کشور نمایندگان به سبب حضور در کمیسیون مزبور، اشاره کرد.

با نگاهی به ادوار گذشته مجلس درمی‌یابیم که کمیسیون‌های "امنیت ملی و سیاست خارجی" ، " برنامه و بودجه" ، "صنایع و معادن" و "عمران" همواره در صدر علایق نمایندگان مجلس برای عضویت قرار داشتند؛ کمیسیون‌هایی که واجد تمام ویژگی‌های فوق‌الذکر هستند.

نمایندگان مکلف و موظفند در بدو ورود به پارلمان، فرمی را در رابطه با تخصص،حوزه کاری‌ و اولویتشان جهت عضویت در کمیسیون‌های مجلس تکمیل کنند؛ روسای شعب 15 گانه بر مبنای اطلاعات مندرج در فرم مزبور و رای اکثریت اعضای شعبه پیرامون عضویت نمایندگان در کمیسیون‌های تخصصی تصمیم گیری می‌کنند.  

برخی کمیسیون‌ها بنا بر دلایلی که در سطور بالا ذکر شد، از جذابیت بیشتری برای نمایندگان برخوردارند، بر این اساس، وجود متقاضیان بیش از حد ظرفیت برای عضویت در آن کمیسیون‌ها، روسای شعب را برای گزینشگری با مشکل مواجه می‌سازد.

در چنین مواردی، شورایی متشکل از روسای شعب با نظارت یکی از نواب رئیس، تشکیل جلسه می‌دهد تا ضمن استماع نظرات نماینده متقاضی عضویت در کمیسیون پرمتقاضی، در این زمینه تصمیم گیری کند؛ آرای اعضای شورای مزبور که به صورت مخفیانه است، تکلیف اعضای کمیسیون پرمتقاضی را تعیین می‌کند. طبق تبصره یک ماده 41 آیین نامه داخلی مجلس، نمایندگان مذکور اگرچه حق شرکت در جلسه فوق جهت دفاع از پیشنهاد خود مبنی بر عضویت در کمیسیون پر متقاضی را دارند اما رأى‏‌گیرى بدون حضور آنان صورت مى‏‌گیرد.

رویه ادوار گذشته مجلس بر این سیاق بوده که اگر نماینده‌ای نتوانست به عضویت کمیسیون دلخواهش درآید، در صحن علنی مجلس از اهرم تذکر به هیئت رئیسه استفاده  می‌کند؛ در زمان آغاز مجلس نهم، نمایندگانی که به هر دلیلی بدون کمیسیون مانده بودند، با اعمال نظر هیئت رئیسه در 4 کمیسیون "صنایع ومعادن"، "انرژی"، "سیاست خارجی وامنیت ملی" و"برنامه و بودجه" جای گرفتند. این امر باعث شد سقف مجاز 23 نماینده برای هر کمیسیون شکسته شود و علنا تعداد اعضای برخی کمیسیون‌ها به 28 و 29 عضو برسد.

البته درهمان مجلس نهم با اصلاح آیین نامه داخلی مجلس، مقرر شد در دوره‌های بعدی مجلس، نمایندگان به طور مساوی در کمیسیون‌ها تقسیم شوند و تعداد اعضای هر کمیسیون از 23 عضو تجاوز نکند.

همانطور که برخی از کمیسیون‌های تخصصی مجلس از تعداد متقاضیان زیادی برخوردارند، متعاقبا  نیز عضویت در برخی کمیسیون‌ها با استقبال نمایندگان مواجه نمی‌شود؛ در مجلس نهم تعداد اندک نمایندگان متقاضی عضویت در کمیسیون "شوراها و امور داخلی مجلس"، موجب شد تا علی لاریجانی در اقدامی شایسته به عنوان رئیس قوه مقننه، به عضویت این کمیسیون مهجور و کم طرفدار درآید و متعاقب وی، شخصیت‌هایی همچون حجت الاسلام ابوترابی فرد و زاکانی نیز برای عضویت در کمیسیون مزبور، قید عضویت در کمیسیون مهم اصل 90 را بزنند. 
 
مطابق آیین نامه داخلی مجلس، دو شاخص تخصص و تحصیلات، معیار اصلی عضویت نمایندگان در کمیسیون‌های تخصصی مجلس است؛ در همین زمینه ماده 40 آیین نامه داخلی مجلس تصریح دارد که " به ‏منظور آشنایى نمایندگان با سوابق تحصیلى و کارى یکدیگر معاونت قوانین موظف است قبل از تشکیل شعب براى تعیین اعضاى کمیسیون‌ها، اسامى نمایندگان به همراه تحصیلات (مستند) و تجربه و سابقه عضویت در کمیسیون‌ها (در صورتى که سابقه نمایندگى داشته باشند) را تکثیر و در اختیار نمایندگان قرار دهد. تشخیص صلاحیت اعضای هر شعبه براى عضویت در کمیسیون‌هاى مجلس براساس پیشنهاد نماینده و رأى اکثریت نسبى اعضای شعبه خواهد بود.
 
هر نماینده ملزم است براى عضویت در یک کمیسیون، حداقل دو کمیسیون را به ترتیب اول و دوم پیشنهاد دهد".

در ادامه روند انتخاب اعضای کمیسیون‌های تخصصی نهاد قانونگذاری کشور، ماده 41 آیین نامه داخلی مجلس تصریح دارد که "هیأت رئیسه پس از دریافت گزارش بدوى شعب درباره نامزدهاى کمیسیون‌هاى مجلس این گزارش را تکثیر و درمیان نمایندگان توزیع مى‏‌نماید. چهل و هشت ساعت پس از این توزیع، شعب مجدداً تشکیل جلسه مى‏ دهند و با توجه به گزارش منتشر شده و بررسى همه اولویت‌ها، دوباره نامزدهاى خود را براى هر کمیسیون انتخاب و به هیأت رئیسه گزارش مى‏‌دهند. در صورتى که تعداد افراد معرفى‏ شده از طرف شعب براى هر کمیسیون بیش از تعداد لازم باشد مجموع افراد معرفى‏ شده براى هر کمیسیون با دعوت یکى از نواب رئیس تشکیل جلسه مى‏ دهند تا در مورد افراد مورد نیاز در کمیسیون به توافق برسند. در صورتى که توافق لازم به عمل نیاید افراد مورد نیاز هر کمیسیون در جلسه‏‌اى با دعوت یکى از نواب رئیس با حق رأى و شرکت رؤساى شعب با رعایت اولویت‌هایى مانند تخصص، تجربه و سابقه عضویت در آن کمیسیون و با رأى مخفى تعیین خواهند شد".