«حافظ شیرازی» شاعری که آوازه اشعارش مرزها را درنوردید و جهانی شد

کاظم کامران شرفشاهی در گفت‌وگو با پیرامون روز بزرگداشت حافظ گفت: خواجه شمس‌ُالدّینْ محمّدِ بن بهاءُالدّینْ محمّدْ حافظِ شیرازی به عنوان یکی از شاخص ترین شاعران زبان و ادبیات فارسی در بین ایرانیان است که از محبوبیت فوقالعاده‌ای برخوردار بوده و آوازه این شاعر از دیر باز مرز‌های کشور را در نوردیده است و در جهان دوستداران بسیاری دارد. 

 

وی به جنس شعر حافظ اشاره و ابراز کرد: حافظ برای بیان اندیشه و احساس از قالب غزل مدد جسته اگرچه در قالب‌های دیگر نیز آثاری از او به یادگار مانده است، اما بیشتر مردم حافظ را شاعر غزل‌سرا می‌دانند، بدین ترتیب حافظ را باید عصاره شعر و ادب فارسی دانست او با مطالعه دقیق آثار شاعران پیشین خود توانست به ترکیب بسیار زیبا، هوشمندانه و بی نظیر همچنین فرم خاصی از شعر و غزل برسد که در نظر صاحبدلان جایگاه والایی برای خود فراهم کند. 

 

شرفشاهی مضامین شعر حافظ را مورد بررسی قرار داد و تاکید کرد: دایره مضامین شعر حافظ بسیار وسیع است در عین حال باید در نظر داشت که حافظ همانگونه که از نامش بر می‌آید حافظ قرآن کریم بوده لذا احاطه وی به علوم قرآنی و دینی تاثیر شگرفی در آثار وی با خود به همراه داشته است علاوه بر این اندیشه‌های بلند حافظ را فردی برجسته کرده تا جایی که عبدالعظیم صاعدی در کتاب «با حافظ تا کهکشان عرفان و اخلاق» به ذکر نمونه‌هایی از تزکیه و تذهیب نفس این شاعر و آموز‌ه‌های ادبی وی اشاره کرد، بدین ترتیب زمینه‌ای که بستر را برای رشد و تعالی حافظ فراهم کرده به خوبی نمایان است.

دبیر هجدهمین دوره جشنواره «قلم زرین» به القاب حافظ اشاره و بیان کرد: القابی همانند لِسان‌ُالْغِیْب، تَرجُمانُ الْاَسرار، لِسان‌ُالْعُرَفا و ناظِم‌ُالاُولیاء به حافظ اختصاص داده شده و همه این‌ها به واسطه مرتبه ارجمند وی است، با مطالعه تذکره شعر فارسی در طول سال‌های مختلف می‌توان دریافت که شاعران بسیاری ظهور کردند و در عرصه شعر فارسی آثاری از خود بر جای گذاشتند، اما کمتر شاعری توانست همپای حافظ حرکت کند. 

 

وی در همین راستا ادامه داد: رسیدن به این موقعیت رشک برانگیز بوده، اما باید در نظر داشت که دست یافتن به چنین جایگاه ارزشمندی نیازمند سلسله عوامل متعدد است که حافظ تمام آنها را در درون خود پشت سر گذاشته بود و نتیجه آن مورد تایید بودن شعر حافظ نزد عام و خاص است. 

 

شرفشاهی ابراز کرد: نگاه به تاریخ ادبیات فارسی و آثار شاعرانی بزرگ همانند انوری، منوچهری، و خاقانی نشان می‌دهد این شاعران نیز توانسته اند نظر جامعه و فارسی زبانان را به خود جلب کنند، اما با این همه شعر حافظ مورد پسند خواص بوده و در عین حال عامه مردم را نیز با خود همراه کرده است چنین محبوبیتی حتی در عرصه ادبیات جهان کم نظیر است. 

 

وی رموز شعر حافظ را مورد بررسی قرار داد و بیان کرد: یک از عوامل موثر در شعر حافظ چند وجهی بودن اشعار وی است، زیرا هر کسی به فراخور حال و هوای خود می‌تواند به آسانی با آن ارتباط بگیرد، برداشت‌های متعددی از شعر حافظ توانسته مخاطب را به شکلی ویژه جذب کند این گونه برداشت‌ها در عرصه غزل از کمتر شاعری دیده شده است. تعداد زیادی تلاش کردند تا به این شیوه با حافظ نزدیک شوند و در بین مردم به موفقیت برسند، اما نتوانسته اند.

 

این نویسنده پیرامون اهمیت تفعل زدن به اشعار حافظ بیان کرد: موضوع تفعل زدن به شعر حافظ که از قرن‌ها پیش متداول بوده بیانگر این موضوع است که حافظ توانسته بسیار استادانه غرلیات چند وجهی خود را به جامعه فارسی زبان ارائه کند و مخاطب احساس کند که حافظ با شعر خود جواب تفعل مخاطب را داده است. 

 

دبیرهجدهمین دوره جشنواره «قلم زرین» جنس شعر حافظ را خاص دانست و تاکید کرد: ایهام‌های گسترده و ایجاز‌های بکار رفته در شعر حافظ توانسته اشعار وی را دلپذیر و عجیب کند بدین ترتیب حافظ را به شاعری فرهیخته و سخنگو تبدیل کرده و باعث شده دیوان حافظ در همه منازل ایرانیان وجود داشته باشد و به نوعی محرم و همدم خلوت‌های ایرانیان گردد. 

 

شرفشاهی حافظ را شاعر جهانی دانست و خاطرنشان کرد: حافظ در بین مردمان پارسی زبان محبوبیت فوق‌العاده‌ای دارد و علی رغم گذشت زمان هنوز هم چهر‌ه‌ای شناخته شده محسوب می‌شود و اقبال فارسی زبانان را با خود به همراه دارد، اما نکته جالب اینکه حافظ در بین فلاسفه غرب و افرادی که قله و قطب فلسفه غرب شناخته می‌شوند هم مورد استقبال است، گوته شاعر بزرگ آلمانی با خواندن یکی از ابیات حافظ چندان شیفته وی شد که برای درک تفکر و عمق سخنان حافظ اقدام به یاد گیری زبان فارسی کرد. 

 

وی به ترجمه‌های متعدد دیوان غزلیات حافظ اشاره و بیان کرد: ترجمه‌های متعددی از غزلیات حافظ انجام شده، اما فراموش نکنیم که شعر حافظ ایهام و استعاره‌های فراوانی دارد و همین امر پیچیدگی بسیاری را در زمان ترجمه ایجاد می‌کند لذا ترجمه آثار حافظ بسیار دشوار است و هر مترجمی نمی‌تواند آن را ترجمه کند، زیرا در زبان فارسی ریزه کاری‌ها و نکات غیرقابل ترجمه بسیار است که فرآیند ترجمه را با مشکل همراه می‌کند. 

 

وی به موسیقی و وزن غزلیات حافظ پرداخت و ابراز کرد: موسیقی و وزن غزلیات حافظ جذابتی خاص به شعر وی داده این عناصر گاهی به قدری توانسته با مضمون همراهی کند که مخاطب را به وجد می‌آورد اگرچه این مقوله نمی‌تواند در ترجمه آثار حافظ توانمندی این شاعر را به سایر زبان‌های دنیا انتقال دهد، اما جذابت شعر و معانی گسترده آن را نمی‌تواند تحت تاثیر قرار دهد. 

 

نویسنده کتاب «حماسه جاودان» به معرفی حافظ در عرصه جهانی پرداخت و اظهار کرد: حافظ درعرصه جهانی نیز به عنوان یک شاعر توانمند و بزرگ معرفی شده است، اما برای اینکه بتوانیم توانمندی‌ها و ارزش کار حافظ را به دنیا به خوبی معرفی کنیم نیازمند مترجمانی هستیم که سال‌ها در کشور‌های دیگر زندگی کرده باشند و احاطه خاصی بر زبان آن کشور داشته باشند تا بتوانند عمق سخنان و استعاره‌های حافظ را به زبان‌های دیگر بیان کنند.

 

وی به مقالات و کتاب‌های متعدد پیرامون شعر حافظ اشاره و بیان کرد: در سال‌های اخیر تعداد مقالات و کتاب‌های که در مورد حافظ ارائه شده بسیار است، اما با این حال همچنان احساس می‌شود که نتوانسته ایم ابعاد شعر حافظ را به خوبی بیان و ژرفای اندیشه‌های وی را مطرح کنیم لذا ادامه پژوهش‌ها پیرامون شعر حافظ همچنان نیاز است و به عنوان اقدامی پسندیده شناخته می‌شود لذا برگزاری جلسات و حافظ پژوهی‌ها ضروری است. 

 

شرفشاهی ضرورت حضور حافظ شناسان در محافل شعر حافظ را مهم دانست و خاطرنشان کرد: در محافلی که به منظور معرفی شعرحافظ برگزار می‌شود باید حافظ شناسانی حضور داشته باشند تا بتوانند به برخی خرافه‌ها و افسانه‌هایی که در مورد حافظ گفته می‌شود خاتمه دهند، زیرا حضور خرد و منطق همچنین استدلال پیرایه‌های ایجاد شده بر چهره حافظ را می‌زداید و چهره حقیقی وی را به نمایش می‌گذارد.