فهرست بلند بالای بدعهدیهای آمریکا؛ از خروج از برجام تا ترک سازمان بهداشت جهانی
اعلام خبر خروج آمریکا از سازمان بهداشت جهانی در میانه شیوع بیماری کرونا که عزمی همگانی و یکپارچه را برای مقابله می‌طلبد، بار دیگر عدم پایبندی این کشور را به تعهدات و پیمان‌های بین المللی آشکار کرد؛ البته این اقدام در میانه شیوع بیماری «کرونا» که تاکنون حدود ۱۲ میلیون نفر را در سراسر جهان مبتلا کرده و مرگ ۵۵۰ هزار نفر دیگر را رقم زده، معنای متفاوتی دارد.
«باب منندز»، عضو ارشد کمیته روابط خارجی سنای آمریکا روز سه شنبه گذشته با انتشار توییتی از یادداشت «دونالد ترامپ»، رییس جمهور این کشور به کنگره مبنی بر خروج از سازمان بهداشت جهانی خبر داد که با تایید متعاقب «استفان دوجاریک»، سخنگوی سازمان ملل همراه شد.
براساس گزارش‌های منتشر شده، ترامپ در میانه شیوع کرونا تصمیم خود مبنی بر خروج از سازمان بهداشت جهانی را عملی کرد و ترک عضویت ۷۰ ساله آمریکا در این سازمان در ۶ جولای ۲۰۲۱ (۱۶ تیر ۱۴۰۰) اجرایی می‌شود.
خروج از سازمان بهداشت جهانی اگرچه نخستین اقدام آمریکا در مسیر ترک تعهدات و پیمان های بین المللی نیست، اما قطعا مخاطره آمیزترین آنها در میانه شیوع کرونا به عنوان بحران بزرگ بهداشتی است که سراسر جهان را درگیر کرده است.
آمریکا در دوره ریاست جمهوری ترامپ به بهانه های مختلف، تعهدات و عضویت خود در توافق ها، سازمان ها و پیمان های بین المللی را لغو و اقدام به خروج از آن ها کرد.
توافق بین المللی اقلیمی پاریس، شورای حقوق بشر-اصلی‌ترین نهاد رسیدگی کننده به موضوعات حقوق بشری-، یونسکو، معاهده هسته‌ای ۲۰۱۵ ایران، همکاری ترانس پاسیفیک، عهدنامه مودت ۱۹۵۵ ایران و آمریکا، معاهده ۱۹۸۷ منع موشک‌های هسته‌ای میان برد آمریکا و شوروی، پروتکل اختیاری حل و فصل اختلافات در کنوانسیون اختیاری الحاقی به کنوانسیون روابط دیپلماتیک ۱۹۶۱ وین و پیمان‌های تجاری مواردی هستند که ترامپ با خروج از آن ها، تنفر خود از پیمان‌های بین المللی را آشکار ساخت؛این تنها مواردی است در دولت ترامپ رخ داده است.
با بررسی آرشیو اسناد رسمی دولت آمریکا می‌توان معاهدات نقض شده در دولت‌های پیش از ترامپ را نام برد که نمونه‌هایی از آن عبارتند از:
۱. معاهده آمریکا با سرخپوستان آمریکایی ۱۷۲۲؛ این پیمان در سال ۱۸۹۶ لغو شد.
۲. پیمان ورسای ۱۹۱۹؛ این پیمان بین المللی به ابتکار آمریکا انجام شد، اما در این کشور به تصویب نرسید.
۳. کنوانسیون بین المللی کار ۱۹۴۹؛ این پیمان توسط ۱۵۴ کشور از جمله آمریکا امضا شد، اما در آمریکا تصویب نشد.
۴. توافق ژنو ۱۹۵۴؛ توافق پایان دادن به جنگ دو کره که واشنگتن علیرغم شرکت در کنفرانس و مذاکرات مربوطه از امضای آن امتناع کرده و تنها به وعده احترام به آن بسنده کرد.
۵. پیمان بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ICESCR ۱۹۶۶؛ پیمانی برپایه اعلامیه جهانی حقوق بشر که به تصویب ۱۶۶ کشور رسید؛ آمریکا علیرغم امضای این پیمان از تصویب آن خودداری کرد.
۶. کنوانسیون رفع اشکال تبعیض علیه زنان ۱۹۷۹ CEDAW؛ توافق مهم رفع تبعیض جنسیتی با ۱۵۶ عضو که پس از امضا از سوی دولت کارتر به مجلس سنا ارائه شد و همچنان در انتظار تصویب به سر می‌برد.
۷. کنوانسیون حقوق دریا‌ها UNCLOS ۱۹۸۲؛ کنوانسیون حقوق دریا‌های سازمان ملل که مذاکراتش در سال‌های ۱۹۷۳-۸۲ با هدف تدوین مجموعه‌ای از قوانین و مسئولیت‌های مربوط به نحوه برخورد کشور‌ها و سازمان‌های بین المللی در آب‌های بین المللی انجام شد، در سال ۱۹۹۴ توسط آمریکا امضا شد، ولی به تصویب نرسید.
۸. کنوانسیون حقوق کودک CRC ۱۹۸۹؛ اولین توافقنامه تعریف شده در مورد حقوق کودکان و طیف وسیعی از حقوق اعم از آموزشی، بهداشتی، عدالتی برای افراد زیر سن قانونی که در سال ۱۹۹۵ به امضای آمریکا رسید؛ آمریکا تنها کشوری است که این کنوانسیون را تصویب نکرده است.
۹. پیمان جامع تسلیحات هسته‌ای ۱۹۹۶؛ این معاهده در سال ۱۹۹۶ در مجمع عمومی سازمان ملل تصویب شد و تاکنون ۱۶۶ کشور نیز آن را تصویب کرده اند.
این معاهده به دلیل عدم تصویب توسط آمریکا به عنوان یکی از ۸ کشور اصلی بنیانگذار معاهده همچنان اجرایی نشده است.
۱۰. معاهده اتاوا - پیمان منع استفاده، نگهداری، ساخت و جابجایی مین – ۱۹۹۷؛ آمریکا و ۳۳ کشور دیگر آن را امضا کرده، اما هنوز تصویب نکردهاند.
۱۱. دیوان بین المللی کیفری رم ۱۹۹۸؛ معاهده رم برای ایجاد یک دادگاه کیفری بین المللی توسط ۱۴۸ کشور در سال ۱۹۹۸ تهیه شد.
دولت کلینتون در سال ۲۰۰۰ آن را امضا کرد، اما ارسال به سنا به بهانه بررسی‌های بیشتر به تاخیر افتاد و در نهایت ۲ سال بعد در حالی که معاهده به تصویب ۶۰ کشور رسید دولت بوش به سازمان ملل اطلاع داد که آمریکا قصد تصویب آن را ندارد.
۱۲. پروتکل کیوتو ۱۹۹۷؛ اگرچه آمریکا این پروتکل محدود کننده انتشار گاز کربن را امضا کرده است، اما یکی از ۴ کشور عضو سازمان ملل است که آن را تصویب نکرده است.
و حدود ۴۵ معاهده بین المللی دیگر که بین سال‌های ۱۹۴۹ تا ۲۰۱۷ همچنان در سنا منتظر تصویب هستند؛ ضمن اینکه آمریکا از امضای معاهده‌های مهم بین المللی از جمله معاهده منع مین، کنوانسیون مبارزه با شکنجه و حقوق افراد دارای معلولیت، نیز سرباز زده است.
البته این تمام ماجرای عدم پایبندی آمریکا به تعهدات بین المللی نیست و این کشور در مواردی نیز تعهدات خود را نادیده گرفته یا کاهش داده است که در این مورد می توان به کاهش بودجه «آنروا»، آژانس امدادرسانی و کاریابی برای آوارگان فلسطینی اشاره کرد.
با نگاهی به فهرست بلند بالای عدم تعهد آمریکا به پیمان ها و معاهده های بین المللی یک نکته مهم و کلیدی خود را نمایان می کند؛ تاکید غیرمنطقی واشنگتن بر سیاست «اول آمریکا» و بی توجهی به رویکرد چندجانبه گرایی با هدف تثبیت سیطره این کشور بر امور بین الملل.
اما همه این تلاش ها برای آمریکا نتیجه ای جز انزوا، تشدید تنش ها، کاهش نفوذ، انتقاد و فاصله گرفتن متحدان سنتی نداشته و نتوانسته تامین کننده خواسته های این کشور باشد.
به نظر می رسد طرح و اجرای قوانین تنبیهی و بازدارنده برای جلوگیری از بروز مشکلات مشابه در آینده از سوی آمریکا یا تبدیل شدن این روند به رویه ای معمول در عرصه بین المللی ضروری است.
