ناسیونالیسم چیست؟
گروه سیاسی ؛ یکی از ضرورت‌های زمان‌شناسی در دوره کنونی، شناخت مکاتب و گرایش‌های فکری موجود در دنیاست که اغلب آنها محصول دوران پس از رسانس هستند. تحریریه سیاسی در همین زمینه ۱۶ بُرش از کتاب «واژه‌نامه سیاسی_فرهنگی» که به قلم «شهریار زرشناس» عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گردآوری شده است را منتشر می‌کند.
ناسیونالیسم
ناسیونالیسم از واژه نسیون یا به انگلیسی نیشن گرفته شده است. در زبان فارسی در عهد قاجار واژه ناسیون را به ملت ترجمه کرند. در حالی که در ادبیات و معارف دینی ما ملت به معنای پیروان یک دین یا آیین بوده است و از این رو تعابری نظیر ملت ابراهیم و ملت اسلام رواج داشته است. اما در این تعریف مدرن ملت معادل Nation قرار گرفته و معنایی کاملا غیر دینی و مدرن یافته است. ملت در این تعریف، گروه بزرگی از مردمان هستند که مطابق تفکر اومانیستی، صاحب حق حاکمیت و حق قانونگذاری پنداشته می شوند و با صفاتی چون استقلال و اعمال قدرت قانونی مشخص می شوند. این مفهوم از ملت که معادل ناسیون غربی است با معنای سنتی ملت که در ادب و مأثورات اسلامی مطرح بوده است تفاوت ماهوی دارد.
ناسیونالیسم مدرن اندیشه ای است سیاسی – اجتماعی که پس از رنسانس پدید آمده و دارای این ویژگی ها است. مبتنی بر این اعتقاد اومانیستی است که حق حاکمیت از آن بشر است و در مصداق جمعی بشر حق حاکمیت از آن ملت است. مبتنی بر مفهوم اومانیستی قدرت است که در آرای ماکیاولی و ژان بُدَن ظاهر گردیده است.
در این ایدئولوژی ملت مجموعه ای از انسانها هستند که با استقلال، حق اعمال قدرت وبهره مندی از حق حاکمیت مشخص می شوند.
در تفکر اسلامی ملت یا به تعبیر صحیح امت، مجموعه ای از انسان ها هستند که حول محور عهد وایمان دینی و با این اعتقاد که حق حاکمیت و حق قانونگذاری که اصالتاً از آن خداست گرد هم جمع می شوند و بر پایه احکام دینی زندگی می کنند و مرکز هدایت کننده آنها نه مفهوم اومانیستی قدرت که مفهوم دینی ولایت است که بر پایه ولایت و قرب الهی قرار دارد. وجه مشخصه امت از مفهوم مدرن ملت یا ناسیون در این است که امت با وحدت بر اساس عهد و ایمان دینی تحقق می یابد حال آنکه ناسیون با فرض وجود حق حاکمیت برای مردم و حق اعمال قدرت مستقل برای آنها محقق می شود.
دولتهای ملی در اروپای قرون پانزده وشانزده و پس از آن بر پایه ایدئولوژی های ناسیونالیسم پدید آمدند. ناسیونالیسم، ایدئولوژی های اومانیستی و نفسانیت مدار و سیطره جو است و در تقابل ماهوی با تفکر اسلامی قرار دارد. ناسیونالیستها در ایران خود را ملی گرا می نامند و این به معنای اصالت دادن به مفهوم مدرن ملت و ملیت در مقابل وجه اسلامی و دینی آن یعنی امت است.
بیشتر بخوانید:
