شوکا یا همان گوزن مینیاتوری کوچکترین گونه گوزن کشور را بیشتر بشناسید

به گزارش خبرنگار گروه جامعه ، حیات گوزن‌ها در شمال ایران قدمتی طولانی دارد و روزگاری در گستره وسیعی از مناطق جنگلی جنوب دریای خزر در استان‌های گیلان، مازندران، گلستان و آذربایجان شرقی زندگی میکرده اند.

تعداد بسیار کمی (حدود ۲۰ الی ۳۰) شوکا در منطقه حفاظت شده بوزین و مره خیل در استان کرمانشاه زندگی می‌کنند. همچنین جمعیت اندکی از شوکا در جنگل‌های منطقه ارسباران باقیمانده اند.

شوکا (گوزن مینیاتوری) کوچکترین گونه گوزن کشوربه شمار می‌رود. شوکا با رنگ بدن تقریبا قهوه‌ای و نوک مو‌های روشن حدود ۱۵ کیلوگرم وزن دارد.

ویژگی‌های ظاهری: طول بدن ۱۰۰ تا ۱۴۰ سانتیمتر و طول دم ۱ تا ۳ سانتیمتر. ارتفاع بدن ۶۰ تا ۸۰ سانتیمترو وزن ۱۵ تا ۲۵ کیلوگرم است. دارای جثه‌ای کوچک، پا‌هایی بلندتر از دست ها، بدنی قوزدار و دمی نامشخص، بدن پوشیده از مو‌های کوتاه قهوه‌ای متمایل به قرمز در تابستان و مو‌هایی بلند و متمایل به خاکستری در زمستان است. دارای شاخ‌های بلند با اشعابات ۳ تا ۵ شاخک است. شاخ‌ها در پاییز می‌افتد و در بهار کامل می‌شود. طول شاخ‌ها بین ۱۵ تا ۲۳ سانتیمتر و فاصله بین دو شاخ بین ۷ تا ۱۳ سانتی متر است.

ویژگی‌های زیستی: هم در روز و هم در شب فعال هستند. در تابستان زندگی منفرد دارند و هم نر و هم ماده برای خود قلمرو تشکیل می‌دهند. دارای غده‌هایی در صورت خود هستند که بوسیله ترشحات آن‌ها قلمرو خود را تعیین می‌کنند. تنها در زمستان گروه‌هایی کوچکی تشکیل می‌دهند. گیاهخوار و نشخوار کننده اند، حس بویایی، شنوایی و بینایی قوی دارند وبه خوبی شنا می‌کنند. در هنگام احساس خطر پرش‌های بلندی می‌کنند ما در حالت عادی در زیستگاه خود بسیار بی حرکت هستند.

از علوفه ها، میوه ها، قارچ و نیز سرشاخه گیاهان استفاده می‌کند. دارای صدا‌هایی مخصوص هستند که در زمان جفت گیری و یا هنگام خطر از خود بروز می‌دهند. جفتگیری در تیر ماه و در برخی موترد در پاییز است در این زمان شوکای نرمسیری به صورت ۸ انگلیسی را به دنیال ماده طی کرده و تنها با یک ماده جفت گیری می‌کند. سلول تخم در شوکا‌ها به مدت ۴ ماه دارای تاخیر باروری است و طول دوره آن در حدود ۲۹۰ تا ۳۰۰ روز به طول می‌انجامد. ۱ تا ۳ بچه به دنیا می‌آورد.

وزن بچه‌ها بین ۱ تا ۱.۵ کیلوگرم، تا ۳ ماهگی شیر می‌خورند، بعد از یک‌سال بالغ می‌شوند و بر روی بدن دارای خال‌هایی به شکل نوار‌های طولی سفید رنگ وجود دارد. بچه‌ها تا چند ماهگی در بین علف‌ها و بوته‌ها مخفی هستند و تنها هنگامی که مادر برای آن‌ها غذا می‌آورد از جای خود بلند می‌شوند. طول عمر شوکا‌ها در شرایط طبیعی حدود ۱۰ تا ۱۵ سال است. طعمه خواران طبیعی این گونه در ایران شامل گرگ، پلنگ، پرندگان شکاری و گربه جنگلی است.

زیستگاه و فراوانی: غالبا مناطق جنگلی جوان و یا نسبتا انبوه و یا جنگل‌های بین دشت و مناطق کوهستانی را ترجیح می‌دهد. در ایران زیستگاه اصلی این گونه در جنگل‌ها متراکم هیرکانی، جنگل‌های ارسباران و جنگل‌های غرب ایران است.

ارزش‌ها: دارای ارزش‌های بوم‌شناختی، زیبایی شناختی، مطالعاتی – تحقیقاتی، ارزش‌های ژنتیکی، اکوتوریستی و اقتصادی است.

وضعیت حفاظت: شوکا بر اساس قوانین سازمان حفاظت محیط زیست در زمره گونه‌های حمایت شده قلمداد شده است. از نظر اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN) این گونه در زمره گونه‌های با ریسک پایین (Lc) قرار گرفته و طبقه بندی CITES این گونه را در طبقه خاصی قرار نداده اند.

در حال حاضر نسل شوکا به دلیل تخریب گسترده و تغییر کاربری عرصه‌های جنگلی شمال کشور به مناطق مسکونی و زمین‌های کشاورزی، همچنین شکار غیرمجاز به شدت کاهش یافته و در آستانه انقراض قرار دارد.

با توجه به جنگلی بودن زیستگاه این گونه و عدم امکان سرشماری به روش مشاهده مستقیم در نقاط جنگلی، آمار دقیقی از تعداد شوکا‌های باقیمانده در کشور وجود ندارد، اما چیزی که مسلم است جمعیت این گونه در بسیاری از مناطق جنگلی شمال کشور بطور کامل از بین رفته و یا شدیدا کاهش یافته است.