اولویت اصلی ارائه یارانه مطبوعات شاخص محتوا است/در عرصه خبر دچار خام‌فروشی شده‌ایم
به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی ، عرصه مطبوعات طی سالهای گذشته با اخبار و حواشی متفاوتی روبرو بوده است، یکی از مشکلات و دغدغه‌هایی که طی این سالها روبروی عرصه مطبوعات قرار گرفته را می‌توان به بالا رفتن قیمت کاغذ مطبوعات نسبت داد.
از سویی با توجه به افزایش قیمت کاغذ، محصولات مورد نظر از قبیل کتاب، مجله و روزنامه نیز با افزایش قابل توجهی در قیمت روبرو بوده است، افزایشی که به صورت زنجیروار باعث کاهش تولید و توزیع به ویژه در عرصه رسانه و مطبوعات شده است.
طی ماه‌های گذشته، اما بازار کاغذ نسبت به یک سال پیش به آرامشی نسبی رسیده و به اذعان مسئولین کارگروه ساماندهی کاغذ این بازار با کاهش قیمت روبرو بوده است، به همین بهانه خبرنگار گروه فرهنگی با محمد خُدادی، معاون امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به گفت‌وگو نشسته و آخرین خبر‌ها از اقدامات معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیرامون حل مشکلات روز عرصه مطبوعات، یارانه کاغذ و تاثیرگذاری رسانه‌ها در جامعه را از این مسئول فرهنگی جویا شده است که در ادامه خواهید خواند:
میزان: فهرست یارانه مطبوعات و انتشار آن همواره مخالف و موافقان خاص خود را داشته و هر بار پس از انتشار منتقدانی را به همراه دارد، این یارانه دقیقا بر چه اساسی لحاظ می‌شود؟ آیا اساسنامه خاصی برای آن وجود دارد؟
خدادی: در ابتدا باید بگویم قاعدتاً در حوزه معاونت مطبوعاتی و ماهیت رسانه همواره با دو موضوع مهم روبرو هستیم، اول بحث کاغذ است، مشکل کاغذ و هماهنگی‌های لازمه برای تخصیص ارز در این بخش، همچنین انتخاب مسیر واردات، انتخاب وارد کننده، رسیدن و توزیع کاغذ بین مصرف کنندگان نیازمند صرف انرژی فراوانی بود که در این زمینه به حل نسبی رسیده‌ایم اما بحث یارانه‌ها در نوع خودش دغدغه بزرگی است، در این بخش تلاشمان این است که حمایت از رسانه تنها به استناد اسم رسانه نباشد و یارانه کاملاً هدفمند و در راستای محتوای رسانه عرضه شود و داشتن اسم صرفاً عاملی برای حمایت نباشد.
آنچه در سالیان گذشته در قبال یارانه مطبوعات رخ داده بیشتر در جهت بقای رسانه در قبال شوک اقتصادی موجود بوده است، دستورالعملی که ما امروز در راستای شیوه نامه جدید برای یارانه اعمال می‌کنیم دستورالعمل نسبتاً ثابتی است، در این دستورالعمل ارائه یارانه براساس اثرگذاری رسانه است، امروز دیگر به اسم رسانه یارانه نمی‌دهیم بلکه یارانه را براساس محتوای آن رسانه ارائه می‌دهیم.
پیش از این پول یارانه مطبوعات از هزینه فروش نفت تامین می‌گردید که به صورت غیرمستقیم جزئی از بیت‌المال و پول مردم بود و مشکلات مخصوص به خود را به همراه داشت اما امروزه یارانه مطبوعات به طور مستقیم از مالیات تامین می‌شود، پس می‌توانیم بگوییم که یارانه مطبوعات هم‌اکنون به طور مستقیم از پول مردم ارائه می‌شود.
لذا معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با تمام جدیت یارانه را به رسانه‌ای می‌دهد که مبلغ آن یارانه به زندگی مردم برگشته و در جامعه خود تاثیرگذار باشد، لذا شاخص اصلی ارائه یارانه مطبوعات شاخص محتوا برای اثر رسانه ای است. امروز تولید، تاثیر و گستره انتشار محتوا از جمله ملاک‌های اصلی ارائه یارانه به مطبوعات و رسانه‌ها است، پس فراموش نکنیم که شاید مهمترین عامل در تخصیص یارانه آن است که محصول تولید شده در آن رسانه تا چه حد در جامعه خود تاثیرگذار بوده است.
البته بخشی از ارائه یارانه مطبوعات به توسعه رسانه در مناطق محروم ارائه می‌شود که بحثی کاملاً مجزا است، لذا شاخصه رسانه باید منجر به تاثیر رسانه باشد، وقتی ما کمکی را به رسانه می‌کنیم در ازای آن باید آن کمک ملموس برای مردم باشد، کمک و یارانه بدون اثر از جیب مردم جز اتلاف سرمایه نتیجه‌ای نخواهد داشت و روا نیست در این شرایط پرداخت شود، پس معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم اگر به رسانه‌ای کمکی می‌کند در ازا خواستار تاثیرگذاری آن رسانه است.
میزان: آیا شاخصه‌های موجود در قبال ارائه یارانه مطبوعات طی شیوه‌نامه مشخصی اعمال می‌شود؟
خدادی: بله، برای تخصیص یارانه مطبوعات شیوه نامه‌ای تعیین شده و برای تهیه آن از نظر کارشناسان و صاحب نظران در این زمینه کمک گرفته شده است، خوشبختانه بعد از تکمیل و ارائه شیوه‌نامه در برخورد اولیه مخالفت نشد، بلکه همه موافق اما جزییاتی را مد نظر داشتند که اتفاقاً بسیار قابل توجه بود، این جزئیات در شیوه‌نامه اعمال شد و به نظرم آن را کامل گردانید.
میزان: فهرست بعدی یارانه مطبوعات در چه زمانی منتشر می‌شود؟
خدادی: یارانه شش ماه نخست امسال را با همه شاخص‌های قبل همراه با کمی تعدیل ارائه دادیم، این فهرست منتشر و یارانه اکثر رسانه‌ها پرداخت شده یا سریعاً می‌شود، اما این را بگویم که تهیه این فهرست کار بسیار سختی است، زیرا برای ارائه آن باید نزدیک به ۳۵۰۰ رسانه مورد ارزیابی قرار گیرند، در این بررسی دقت، صحت و عدالت سرلوحه کار معاونت مطبوعاتی است.
معاونت مطبوعاتی برای ارائه فهرست یارانه مطبوعات از دقت و بررسی‌های دقیق به صحت اطلاعات البته به میزان ممکن و میسر می‌رسد، در ادامه و با در نظر گرفتن صحت این اطلاعات بدون شک می‌توانیم به عدالت نسبی در ارائه یارانه به مطبوعات دست پیدا کنیم، ما در معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سه شاخص ذکر شده را با توان و قدرت بالا در نظر می‌گیریم تا بتوانیم از این کار سربلند بیرون بیاییم. دقت حداکثری، صحت حداکثری و عدالت حداکثری در انتها به تاثیر حداکثری مطبوعات در جامعه ختم می‌شود، اثرگذاری برای معاونت مطبوعاتی مهمترین هدف در ارائه یارانه به مطبوعات است. در مجموع فهرست ارائه یارانه مطبوعات با چهار شاخص فوق ارائه و به رسانه‌ها اهدا می‌شود.
میزان: دلیل اصلی حضور شما در بخش مدیریتی معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چه بوده است؟
خدادی: من جزو و بخشی از اهالی رسانه بوده و هستم و سالها در این عرصه فعالیت داشتم، هیچ وقت فکر حضور در بخش مدیریتی معاونت مطبوعاتی را نداشتم و تنها به دلیل شرایط سخت موجود و همچنین برای حل مشکلاتی که در عرصه مطبوعات وجود داشت پا به این عرصه نهادم، بالاخره به عنوان عضوی از رسانه از نزدیک با مشکلات آشنا بودم و طی این مدت تمام تلاشم را برای بهبود وضعیت رسانه انجام داده‌ام. حتما نقص و ایراد هم خواهیم داشت اما به قدر وسع و توان تلاش حداکثری داریم که مشکلات حداقلی داشته باشیم اما با نگاه زیر ساختی و درمانی در برابر دردهای موجود و اصولاً دنبال مسکن برای درد نیستیم و نباید باشیم تا در مسیر توسعه پایدار حرکت کنیم.
میزان: از نظر شما مهمترین مشکل امروز عرصه رسانه چیست؟
خدادی: مخاطب، محتوا، دور شدن از خام فروشی و تولید فراورده‌های خبری، باور کردن اینکه رسانه امروز برای بعد از خبر است نه انتشار خبر، دورشدن از فضای تبلیغی و رسیدن به فضای تبیینی و اغنایی در رسانه مسائل اصلی حوزه رسانه هستند.
تحلیل این موارد بحث طولانی می‌طلبد، ساده بگویم ما باید از مخاطب به رسانه برسیم و تقاضای و ذائقه مخاطب را بر خودمان ترجیح دهیم و نهایتا براساس تقاضا عرضه کنیم نه برعکس، دیگر اینکه در محتوا تولید اطلاعات را بر تولید نظر مقدم شمریم، اطلاعات را به میزان ممکن ریاضی کنیم که امکان مقایسه مصداق، باور پذیری و نهایتا ساده سازی ممکن شود.
به جای خام فروشی اطلاعات به فراورده سازی خبر و ارزش افزوده خبر روی آوریم که تبیین ممکن شود، سرعت انتشار خبر نزد شبکه‌های اجتماعی است و رسانه براساس نیاز مخاطب باید جامعه را از ابعاد مختلف خبر آگاه کند، ما باید تبلیغ در رسانه را فراموش کنیم و دنبال تبیین و اغنای مخاطب در تولید باشیم.
میزان: آیا پایه و اساسی برای سنجش حضور خبرنگاران در عرصه خبر وجود دارد؟
خدادی: نه، در ایران اصولا ساختاری مبنی بر سنجش حضور خبرنگاران در عرصه خبر وجود ندارد، اما اگر منظور اثر خبرنگاران است باید نسبت به رسانه، مخاطب، زمان، مکان و موضوع ارزیابی صورت گیرد، اتفاق دوم امکان پذیر بوده و ما نیز امکان رصد، تحلیل و حتی آمار و ارقام هم خواهیم داشت.
اما درمورد سنجش کلی واقعیت این است که اثر خبرنگار به تولیداتش بر می‌گردد و بعضاً خبرنگاری امروزه بیشتر شغل شده است تا مهارت و این کمی کار را سخت کرده است، این هم بر می‌گردد به اقتصاد رسانه که از فضای عرضه و تقاضا خارج شده و عملا با دریافت یارانه و آگهی هزینه را تامین می‌کند.
میزان: این مشکلات از کجا نشأت می‌گیرد؟
خدادی: منشاء تمام مشکلاتی که ذکر کردم از آنجاست که بحث محتوا و مخاطب در رسانه به موضوع دوم تبدیل شده و اکثریت درآمد رسانه از آگهی‌ها و یارانه حاصل می‌شود. از نظر من آگهی به هیچ عنوان مخاطب نمی‌آورد بلکه مخاطب است که آگهی را به رسانه تزریق می‌کند، اما امروزه آگهی در رسانه حرف اول را می‌زند، به مرور زمان این دور باطل تا حدی پیش رفته که مخاطب از نگاه رسانه بعضا کمرنگ شده است.
امروزه اکثریت رسانه‌ها دیگر برای مخاطب مطلب تهیه نمی‌کنند، رسانه مطالب را براساس دیدگاه خود تعریف و تحلیل کرده و در اختیار مخاطب قرار می‌دهند، متاسفانه نیاز مخاطب و خواننده آن رسانه درجه اهمیت کمی داشته و شاید باید بگویم که اصلا مهم نیست. حال مسئله اساسی که مطرح می‌شود این است که به واقع جای خواننده و مخاطب در رسانه‌های ما کجاست؟. مهم اینجاست که دغدغه امروز رسانه‌ها بعضا مخاطب نیست و همین عاملی شده تا رسانه‌ها به متکلم وحده تبدیل شده و فقط حرف خودشان را بزنند.
متاسفانه بسیاری از رسانه‌ها فراموش کرده‌اند که عرضه بر اساس تقاضا به وجود می‌آید، وقتی عرضه‌ای صورت می‌گیرد که هیچگونه تقاضایی برای آن وجود ندارد علناً آن عرضه از سوی مخاطب رد می‌شود، چند درصد اخبار تولیدی امروز براساس تقاضای مخاطبان تولید می‌شوند، آیا پیش از تولید خبر به سراغ مخاطب رفته‌ایم تا بدانیم وی هم اکنون به چه چیزی نیاز دارد؟. متاسفانه این طور نیست. هیچ ارزیابی درستی طی سالهای گذشته صورت نگرفته و مخاطب گاها مجبور به خواندن برخی اخبار شده است.
قدرت اصلی رسانه در پاسخ به سوال مخاطبان است، اگر رسانه به سوالات خودش جواب دهد از کجا معلوم که این خواست مخاطب است، چه دلیلی وجود دارد که پاسخ به آن سوالات برای مخاطب جذابیت داشته و یا دغدغه‌اش باشد؟، از نظر من عرصه رسانه به بخش دغدغه شناسی نیازمند است، بخشی که کارش یافتن سوالات و دغدغه‌های جامعه و پاسخ به آنها باشد.
میزان: آیا خبرنگاران می‌توانند این مشکلات را تسهیل کنند؟
خدادی: ما به خبرنگاران و خبرنویسانی نیازمندیم که قابلیت فرآوری خبر را داشته باشند، خام فروشی در عرصه خبر مشکل بزرگ امروز عرصه مطبوعات است، وقتی اطلاعات خامی در جامعه وجود دارد رسانه موظف بوده و باید آن را فرآوری کند، رسانه نباید آنچه مردم می‌دانند را به آنها بگوید، بلکه باید ابعاد مختلف یک مبحث را بررسی کرده و آنچه مردم نمی‌دانند را در اختیار آنها قرار دهد.
میزان: ارزیابی کلی شما از عرصه خبر در کشور چیست؟
خدادی: در عرصه خبر دچار بحران کمیت هستیم، منبع یا مبدا خبر اصلا مهم نیست و کسی درج نمی‌کند، حق تولید کننده مطلب که اصلا مهم نیست و راحت مطالب هم را کپی می‌کنند، تازه هر بخش را خواستند حذف و هرچه را خواستند منتشر می کنند، کمیت، کیفیت را فدا کرده و اصولا واحدهای اطلاعات در خبر بعضاً تکمیل نمی‌شود، سابقه در خبر به عنوان ارزش افزوده خبری مورد بی‌توجهی است و این باعث شده که دقت برای صحت فدای سرعت و کمیت شود، نتیجه آن حذف رسانه و روی آوردن مردم به شبکه‌های اجتماعی، بی اعتمادی و بی توجهی خواهد بود.
میزان: به عنوان رییس معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بیشتر چه اخبار و یا رسانه‌هایی را دنبال می کنید؟
خدادی: من به طور کلی خبرخوان هستم و همه نوع خبری از قبیل داخلی و خارجی را می‌خوانم و می‌بینم، به عنوان مثال در دفتر کارم همانطور که می‌بینید تلویزیون‌ها را روشن کرده و تمامی خبرگزاری‌های داخلی و خارجی را به طور کامل رصد می‌کنم و علناً هیچ تحول و اتفاقی نیست که طی بیست و چهار ساعت از آن خبر نداشته باشم.
منتها گرایش خاصی در خوانش خبر ندارم، به اکثریت اخبار نگاه می‌اندازم و اگر خبری در لحظه اول مرا جذب کند متن آن را نیز مطالعه می‌کنم زیرا این نوع از خوانش پازل اطلاعاتی مرا تکمیل می‌کند، در خبرخوانی دو لایه وجود دارد، اولین آنها از منبع به محتوا است و دیگری از محتوا به منبع است، ضرب این دو شاخص به جمع بندی می‌انجامد، به شخصه بیش از آنکه به دنبال خبر باشم به دنبال تحلیل خبر بوده و پیگیر تحولات خبری به زبان فارسی و انگلیسی به صورت همزمان هستم همچنین تعدد منابع دریافت اطلاعات و اصالت آن برایم بسیار مهم است.
- بیشتر بخوانید:
- برای مشاهده گزارش تصویری گفت‌وگو با معاون مطبوعاتی وزارت ارشاد اینجا کلیک کنید
