رنج و گنج سفر اربعین شیعیان افغانستان

به گزارش ،از دشمنی خلفای اموی و عباسی که بگذریم، در تاریخ معاصر حکومت‌های استبدادی سرسخت‌ترین دشمنان زیارت امام حسین(ع) بوده‌اند.

آن‌ها به درستی می‌‌دانستند که اگر بازار کربلا گرم باشد و پیام‌های امام حسین (ع) به مسلمانان برسد، نظام‌های استبدادی آنان دوامی نخواهد کرد. امام حسین (ع) در مخالفت با بدعت‌ها برخاست و جان خود و یاران و فرزندانش را تقدیم کرد تا سنّت اسلامی از استبداد و حاکمیت فاسد پاک بماند.

از جمله ملّت‌هایی که برای زیارت امام حسین (ع) قربانی داده و رنج بسیار به جان خریده است ملّت مظلوم افغانستان است. به گفته آگاهان، مردم افغانستان از مذهبی‌ترین ملّت‌های مسلمان می‌باشد. این مردم اعم از شیعه و سنّی ارادت‌شان به خاندان پیامبر واهل‌بیت آن حضرت معروف و زبانزد است.

اهل سنّت افغانستان در ده روز محرم عزا می‌گیرند و در روز عاشورا عزاداری و نذر و خیرات می‌کنند. برخی از آن‌ها در ده روز محرم در تکیه‌خانه‌ها و مجالس عزای حسینی شرکت می‌کنند و برای شهادت و مصیبت امام و یارانش اشک می‌ریزند.

به عنوان مثال محمّدعمر فرزاد یکی از دانشمندان فرهیخته اهل سنّت افغانستان بود. او را بزرگان فرهنگ و ادب کشور به صفت استادی می‌شناسند و تاریخ زنده معاصر می‌نامند.

مرحوم فرزاد با افتخار می‌گفت: من از زمانی که خیلی کوچک بودم به همراه پدرم در دهه محرم در تکیه‌خانه می‌رفتم و در مجالس حسینی شرکت می‌کردم.

آن مرحوم با شوق فراوان می‌گفت: هیچ محفل و مجلسی برای من به اندازه مجلس روضه امام حسین(ع) لذت‌بخش و خوشایند نیست و تا زمانی که زنده باشم در این محافل حضور می‌یابم.

تاریخ طولانی ارادت شیعیان افغانستان به امام حسین(ع) تا حدودی عبرت‌انگیز است. آن‌ها برای رسیدن به کربلا و زیارت گنبد و بارگاه امام شهید، سختی‌های بسیاری را به جان می‌خریدند. این عشق از گذشته‌های دور وجود داشت؛ امّا سنّت دیرپای استبداد در افغانستان مانع بزرگی بر سر راه این عشق بود.

از گذشته‌های دورتر اگر بگذریم، در چهل سال سلطنت محمّدظاهر شاه، پنج سال جمهوری داوود خان، پنج سال دوره سیاه طالبان راه کربلا به روی شیعیان این کشور بسته و رفتن به عراق ممنوع بود؛ به هیچ شیعه‌ای برای سفر به عراق پاسپورت داده نمی‌شد.

شیعیان افغانستان به صورت قاچاق به پاکستان می‌رفتند و با دادن رشوه و زحمت‌های بسیار پاسپورت پاکستانی می‌گرفتند و به نام پاکستانی به عراق سفر می‌کردند و خود را به پابوسی امام شهیدشان می‌رساندند. هرچند با تلاش‌های برخی عالمان دینی به خصوص علامه شهید سیّد اسماعیل بلخی در آخرین سال‌های دهه چهل این موانع تا حدّی برداشته شد؛ امّا داوود خان و گروه طالبان در حاکمیت خود باز هم از سفر شیعیان به عراق جلوگیری کردند.

آن زمان مشکلات و خطرهای زیارت امام حسین (ع) آن قدر زیاد بود که رفت و برگشت به عراق بیش از شش ماه طول می‌کشید. به خاطر همین خطرات بود که مسافر با بدرقه خاص و مراسم ویژه به راه می‌افتاد و با زن و فرزندان خود برای همیشه خدا حافظی می‌کرد، انگار او به سفر بی‌بازگشتی می‌رفت و آمدن و نیامدنش دست خدا بود.

پس از برگشت، خطر جدّی که مسافر حرم امام حسین را تهدید می‌کرد اطلاع یافتن دولت متعصّب از سفر او به کربلا بود. در این صورت دولت استبدادی او را بازداشت و به سرنوشت نامعلومی گرفتار می‌کرد.

اکنون که حکومت استبدادی ظاهر شاه، داوود خان و امارت طالبان فرو ریخته و ملّت افغانستان از بند حکومت‌های استبدادی رها شده‌اند، با وجود فقر اقتصادی و جنگ و ناامنی، در چند سال اخیر به صورت گسترده‌ای در مراسم اربعین حسینی حضور می‌یابند و در حماسه با شکوه ملّت‌های مسلمان از سراسر جهان شرکت کرده سهم خود را ادا و ارادت خود را به خاندان پیامبر و شهدای کربلا نشان می‌دهند.

براساس گزارش‌های خبری امسال نیز حدود پنجاه هزار عاشق امام حسین (ع) از افغانستان از مسیر ایران خود را به کربلا رسانده‌اند.

با این‌که موانع حکومتی از سر راه شیعیان افغانستان برای رفتن به کربلا برداشته شده امّا زائران افغانستانی هنوز هم مشکلات بسیاری دارند که با زائران کشورهای دیگر قابل مقایسه نیست. بخشی از این مشکلات مربوط به نبودن سفارت عراق در افغانستان می‌شود.

علاقه‌مندان به ناچار باید ویزای عراق را از سفارت آن کشور در جمهوری اسلامی ایران دریافت کنند. گرفتن دو ویزای ورود به ایران نیز کاری است سخت با هزینه کمرشکن. دوری راهِ سفر زمینی و هزینه‌های سنگین آن و فقر، خطرات جنگ و ناامنی در افغانستان را بر آن‌ها بیفزایید.

با وجود این مشکلات شاهد حضور پرشور زن و مرد و پیر و جوان و حتّی کودکان افغانستانی در پیاده‌روی اربعین حسینی هستیم. خود مردان و زنان سال‌خورده را دیده‌ام که از افغانستان تا رسیدن به عراق اشک می‌ریزند؛ اشک شوق، اشک عشق و اشک عزا. مشکلات آن‌ها آن قدر زیاد است که تا دست‌شان به ضریح امام نرسد باور نمی‌کنند که به دیدار محبوب‌شان موفق می‌شوند.

در میان شیعیان افغانستان افراد و حتّی کاروان‌هایی از اهل‌سنّت نیز دیده می‌شوند. از یکی از مولوی‌های که راهی سفر عشق بود پرسیدم شما با کدام انگیزه به کربلا می‌روید؟ نگاهی از خشم و تعجب به من کرد و گفت: «مگر شما چه نسبتی با امام حسین دارید که ما نداریم؟! امام حسین سر سلسله پاکان و نیکان و پیشوای جوان‌مردان است. نسبت او به شیعه و سنی بلکه به همه آزاده‌مردان جهان برابر است.»

بخش دیگری از مردم افغانستان که در حماسه بی‌نظیر پیاده‌روی اربعین حضور پیدا می‌کنند مهاجرین افغانستانی در جمهوری اسلامی ایران هستند. از زمانی‌که صدام سقوط کرد، بسیاری از این مهاجرین که سال‌های زیادی تشنه زیارت امام حسین(ع) بودند، به طور قاچاق خود را به کربلا و نجف و سامرا و کاظمین رساندند.

در سه چهار سال اخیر که زمینه سفر قانونی آنان از ایران فراهم شده و جمهوری اسلامی ایران و نیز حکومت عراق تسهیلات خوبی برای سفر مهاجرین فراهم کرده‌اند، این مهاجرین با عشق غیرقابل توصیف در پیاده‌روی اربعین حضور می‌یابند. چند سال است که مهاجرین افغانستانی در مرز شلمچه و نیز در مسیر نجف به کربلا موکب‌های خدمت به زائران حسینی نیز بر پا و از عاشقان امام حسین (ع) پذیرایی می‌کنند.

خلاصه این‌که همکاری‌های دو کشور ایران و عراق برای تسهیل سفر عتبات عالیات مردم افغانستان، برخی از مشکلات آن‌ها را کاهش داده است؛ امّا مردم افغانستان هنوز برای این زیارت رنج بسیاری تحمّل می‌کنند. این رنج‌ها با عنایت و توجّه دو دولت ایران و افغانستان می‌تواند باز هم کاهش یابد و سفر این عاشقان اهل‌بیت را آسان‌تر و هموارتر گرداند.