رشد آسیب‌های ناشی از حاشیه‌نشینی از عواقب سیلاب‌های اخیر است/توسعه ناپایدار شهری مهمترین دلیل وقوع سیل
مهدی زارع در گفت و گو با خبرنگار گروه جامعه ، درباره شیوه جایابی درست خانه‌ها بعد از حوادث سیل اخیر گفت: هنگام ترافیک سنگین در سانحه‌ای طبیعی مانند سیل، امدادرسانی به جز تردد با بالگرد، آن هم فقط در طول روز، نمی‌توان از وسیله‌های دیگر برای رساندن غذا و مواد بهداشتی و انتقال مصدومان کمک گرفت. این اتفاقی است که در ٥٤ روز نخست سال ۹۸ در بیشتر نواحی سیل‌خیز افتاده است.
وی در ادامه بیان کرد: با افزایش سریع ریسک سوانح فاجعه‌بار طبیعی با رشد آسیب‌های ناشی از حاشیه‌نشینی مواجه‌ایم. شهرسازی ناپایدار در پنج دهه اخیر در ایران به فاجعه ختم شده و می‌شود.
زارع در ادامه درباره علت وقوع سیل‌ها گفت: یکی از دلایل مهم وقوع سیل‌های ٩٨ و سیل‌های سال‌های٦٦ و ٩٤، در تهران، از بین بردن جنگل و مرتع، ساخت بنا در داخل دشت سیلابی رودخانه‌ها و آبراهه، ساخت بنا، در ناحیه دامنه آبراهه‌ها و مخروط افکنه‌ها است که از مقایسه تصویر هوایی ثبت‌شده در سال ۱۳۳۵ با تصاویر امروزی و نقشه گوگل می‌توان به این توسعه ناپایدار در کشور ما در ۶۰ سال گذشته پی برد. این تغییرات در هر بارندگی شدید می‌تواند به وقوع سیل‌های ناگهانی و سیل‌های واریزه‌ای منجر شود. سیل‌های واریزه و ناحیه‌ای در ٥٤ روز اول سال ٩٨ موجب رخداد بزرگترین سانحه طبیعی ثبت شده در تاریخ ایران شد.
این عضو هیأت علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله در ادامه درباره سایر دلایل وقوع سیلاب در کشور گفت: احداث جاده‌های کمربندی و خطوط آهن و بزرگراه در شمال کشور، لرستان و خوزستان، در مسیل‌ها، و ایجاد خاکریز بدون کالورت (آب گذر) موجب آب‌گیری و سیلابی شدن شهرها شد. برای رفع مشکل در نیمه اول فروردین ۹۸، ایجاد انفجار و تخریب این مسیر‌ها برای فراری‌دادن آب‌های جمع‌شده الزامی بود. اطلاع‌رسانی از طریق رادیو و تلویزیون در ایام تعطیلی روزنامه‌ها در نوروز ۹۸ موجب سرعت جابه‌جاشدن و تخلیه مردم از نواحی خطرخیر و کم‌کردن بار ترافیکی جاده‌ها شد.
وی در ادامه بیان کرد: در سیل‌های اخیر علاوه بر تخریب جاده‌ها و ساختمان‌های مسکونی، کشور با چالش زمین لغزش نیز مواجه بوده است؛ ضمن آنکه باید مسؤولین به خانوار‌های آسیب دیده توجه ویژه داشته باشند؛ چراکه در آینده این افراد به حاشیه‌نشین‌های شهر‌های بزرگ تبدیل خواهند شد.
وی درباره شیوه درست استفاده از آب ورودی به کشور گفت: از آب‌های باقیمانده به صورت حوضچه و دریاچه، به وبژه در مناطق سوسنگرد، شادگان و هورالعظیم و جاده اهواز - خرمشهر و در آزادراه اهواز به بندر امام، و در استان گلستان به صورت محدودتر در پیرامون آق قلا، گمیشان و گنبد، علاوه بر برنامه ریزی برای استفاده درست در کشاورزی، و تلاش در جهت کم کردن آسیبها، می‌توان به صورت منبع تامین غذا می‌توان به عنوان منبع انرژی پاک و تجدید پذیر، با استفاده از مولد‌های ساده و ارزان انرژی، و در نهایت منبع ذخیره آب برای همان مناطق، برای استفاده نهایی پس از تصفیه، بهره گیری نمود. ضمنا مناسب است تا از شرکت‌های دانش بنیان و استارت آپ خواسته شود تا ایده‌های نوآورانه خود را برای بهره برداری از این آب‌ها ارایه نمایند.
وی دو مرکز از کانون‌های مهم خشکسالی کشور در یک دهه اخیر را دشت‌های "خوزستان" و "گلستان" معرفی کرد که در سیل‌های اخیر گرفتار سیلاب شدند و افزود: بر اساس آمار‌های سازمان هواشناسی این مناطق دچار خشکسالی بودند و پس از شدت یافتن بارندگی‌های اخیر، مناطق درگیر با خشکسالی، بیشترین آسیب و تلفات را در سیلاب متحمل شدند. در صورتی که به افرادی که در این مناطق دچار آسیب شدند و زندگی خود را از دست دادند در صورتی که توجه ویژه صورت نگیرد، در آینده تبدیل به حاشیه نشین‌های شهرهایی، چون اهواز و آبادان خواهند شد.
وی درباره اثرات دخالت انسانی در تشدید خسارات ناشی از سیل گفت: دخالت انسانی به صورت توسعه شهرها، و روستاها، با سرعتی فراتر از توان و تراز اکولوژیک بیشتر مناطق ایران صورت گرفته است.
وی افزود: این نحوه شهرسازی با نفوذ ناپذیر کردن زمین، نابودکردن سفره‌های آب زیر زمینی، و با حفر بیش از ١٦٠٠٠ چاه عمیق غیر قانونی که به تدریج بخش مهمی از آن‌ها مجوز قانونی گرفتند!، با لایروبی نکردن سدها، با احداث بی رویه سدها (مثلا احداث ٤٠ سد بر روی سرچشمه‌های تغذیه کننده دریاچه ارومیه در یک بازه حدودا ٢٠ ساله منتهی به سال ١٣٩٢)، و تسریع روند خشکسالی با کم نکردن سوخت‌های فسیلی، و عدم استفاده مناسب از انرژی‌های پاک و تجدید پذیر در ایران، و عدم مقابله موثر با مساله گرم شدن زمین در ایران، و ساخت پارک برج و ساختمان در داخل رودخانه ها، و در دامنه کوه‌ها در حوزه‌های آبخیز، و با مدیریت نکردن رودخانه‌ها، موجب تشدید خسارت‌های ناشی از سیل شده است.
