«گروه هنر ملی از آغاز تا پایان ١٣٣٥-١٣٥٧» کتابی درباره سه دهه فعالیت گروه نمایشی

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی ، «گروه هنر ملی از آغاز تا پایان ١٣٣٥-١٣٥٧» کتاب دو جلدی پژوهشی مهم و جریان‌سازی در عرصه هنر‌های نمایشی به شمار می‌رود که روح‌الله جعفری آن را به‌نگارش درآورده است.

روح‌الله جعفری استادیار دانشگاه، سرپرست گروه تئاتر گیتی، کارگردان تئاتر، منتقد و پژوهشگر ایرانی است. وی فارغ‌التحصیل در رشته مدیریت و برنامه‌ریزی فرهنگی در مقطع دکترای تخصصی از دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی (۱۳۹۲)، فارغ‌التحصیل در رشته کارگردانی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی (۱۳۸۶)، فارغ‌التحصیل در رشته بازیگری در مقطع کارشناسی از دانشگاه آزاد اسلامی (۱۳۸۲) و فارغ‌التحصیل در رشته ادبیات نمایشی و دراماتورژی از هنرستان هنری صدا و سیما (۱۳۷۷) بوده و هم‌اکنون استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات است.

جعفری بیش از دوازده‌سال، آن‌هم به‌صورت مستمر، درباره فعالیت‌های یکی از مهم‌ترین گروه‌های نمایشی که تأثیر بسزایی در رشد نمایش ملی در ایران داشته، تحقیق کرده که ماحصل آن، کتاب «گروه هنر ملی از آغاز تا پایان ١٣٣٥-١٣٥٧» شده است.

گروه هنر ملی یکی از تأثیرگذارترین گروه‌های نمایشی است که در فاصله نزدیک به سی سال، محل فعالیت چهره‌هایی همچون شاهین سرکیسیان، عباس جوانمرد، علی حاتمی، بهرام بیضایی، نصرت پرتوی، محمود دولت‌آبادی، رقیه چهره‌آزاد، نصرت‌الله نویدی، جمشید لایق، حسین کسبیان، فیروز بهجت‌محمدی، محمود استادمحمد و خیل بی‌شماری از دیگر هنرمندان تئاتر بوده است.

این گروه یکی از منسجم‌ترین گروه‌هایی است که در سال‌های بعد از کودتای ٢٨ مرداد که تمامی جریان‌های هنری، دچار رکود و انجماد شدند، توانست جریان نوین تئاتر ایرانی را پایه‌گذاری و دنبال کند.

جعفری برای بررسی نحوه شکل‌گیری و فعالیت گروه هنرملی در سه دهه سی، چهل و پنجاه شمسی، به اکثر کتابخانه‌ها، کتاب‌فروشی‌ها، آرشیو روزنامه‌ها، مجلات و... رجوع کرد و برای نگارش این کتاب، فیش‌برداری دقیقی انجام داد که در نوع خود کم‌نظیر است.

برای نگارش این کتاب تمامی مکتوبات موجود مورد بررسی قرار گرفت و جعفری با شناسایی اکثر اعضای در قید حیات این گروه، سعی کرد تا با آن‌ها ملاقات، گفتگو و نشست‌های پژوهشی داشته باشد. اعضایی که در خارج از کشور مقیم بودند نیز از دایره فعالیت تحقیقی او به‌دور نماندند. ازاین‌رو، بیش از دویست‌و‌پنجاه ساعت مصاحبه درباره فعالیت اعضای گروه هنرملی ضبط و ثبت شد.

این پژوهشگر برای آگاه شدن از صحت و سقم مسائل مطرح‌شده درخصوص گروه هنرملی، بعضاً در مورد یک موضوع با بیش از چند نفر از اعضای گروه در مورد همان موضوع، گفتگو کرده و اطلاعات لازم را جمع‌آوری کرد تا سره از ناسره مشخص شود.

در طول زمان پژوهش، متأسفانه تنی چند از اعضای گروه هنرملی یا افرادی که به‌صورت مستقیم با فعالیت‌های گروه مرتبط بودند، به دیار باقی شتافتند که می‌توان از زنده‌یاد‌ها محمود استادمحمد، اسماعیل داورفر، کورس سلحشور، خسرو شکیبایی، رضا کرم‌رضایی، حسین کسبیان، محمدرضا کلاهدوزان، جمشید لایق، محمد هدایت نوری، عزیزالله هنرآموز و محمد نوری، داوود رشیدی، جعفر والی، رکن‌الدین خسروی نام برد.

در این پژوهش، مطالب و اسناد بدون دخل و تصرف مورد استفاده قرار گرفته است. ماحصل بیش از دوازده سال پژوهش درباره فعالیت‌های گروه هنرملی، کاری کاملاً شخصی و بدون هرگونه حمایتی از طرف ارگان‌ها، نهاد‌ها یا سازمان‌های دولتی یا مرتبط با هنر نمایش بود که تمامی هزینه‌های مرتبط با آن از سوی روح‌الله جعفری پرداخت شد.

در بهمن ۱۳۹۶، کتاب «گروه هنر ملی از آغاز تا پایان ۱۳۳۵-۱۳۵۷، تهران: افراز» نامزد دریافت جایزه در گروه هنر، در سی‌وپنجمین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، شد و در بخش هنر‌های نمایشی، شایسته تقدیر شناخته شد.

همچنین در شانزدهمین جشن انجمن منتقدان و نویسندگان خانه تئاتر، جعفری برای تألیف کتاب «گروه هنرملی از آغاز تا پایان ۱۳۳۵-۱۳۵۷، تهران: افراز» نیز به‌عنوان پژوهشگر برگزیده سال ۱۳۹۵ مورد تقدیر قرار گرفت.

در آذر ۱۳۹۶، کتاب «گروه هنرملی از آغاز تا پایان ۱۳۳۵-۱۳۵۷» در دهمین سالگرد «مرکز ملی خدمات زبان‌ها در امریکا» که در شهر لانگ بیچ ایالت کالیفرنیا برگزار شد، برای اولین‌بار در امریکا معرفی و به نمایش گذاشته شد و در این مراسم، این کتاب به‌عنوان نماینده فرهنگی ایران شناخته شد.

از دیگر افتخاراتی که نصیب این کتاب شد، این است که دو رییس‌جمهور پیشین ایران، مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و رییس دولت اصلاحات برای این کتاب، مقدمه‌ای به صورت اختصاصی نوشته‎اند؛ همچنین سیدرضا صالحی امیری، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، نیز به جعفری برای انجام این پژوهش، از طریق نوشتن پیام، تبریک گفته است.

لازم به یادآوری است، کتاب «گروه هنرملی از آغاز تا پایان ۱۳۳۵- ۱۳۵۷»، دوازدهمین کتاب از مجموعه تئاتر ایران در گذر زمان است که انتشارات افراز آن را در دو جلد منتشر کرده است.