فراستی: جشنواره امسال بهترین جشنواره ده ساله گذشته است

سری جدید برنامه تلویزیونی هفت شامگاه شنبه بیستم بهمن به روی آنتن شبکه سوم سیما رفت. بخشی از برنامه میز نقد بود که در آن مسعود فراستی، محمد تقی فهیم وجواد طوسی سینمای اجتماعی را مورد بررسی قرار دادند. 

محمدتقی فهیم در ابتدای صحبت‌های خود با اشاره به نقد خود به فیلم سرخپوست گفت: در برنامه‌های گذشته هم گفته‌ام، تکرار می‌کنم که فیلم سرخپوست را فیلم خوبی می‌دانم و حتی گفتم کلاس درسی برای سینمای ماست، اما به هیچ وجه نگفتم و نمی‌گویم که فیلم طراز چهل سال انقلاب است. در حال حاضر تا حدی فیلم شبی که ماه کامل شد اجتماعی است.

این منتقد سینما در مورد سینمای اجتماعی گفت: ۸۰ درصد فیلم‌های ما اصطلاحاً اجتماعی است. اجتماعی ژانر یا گونه نیست، اینکه فیلمسازان ما می‌گویند که در ژانر اجتماعی کار می‌کنیم، جهل است. مگر اینکه در این سبک کار سینمایی به مولفه‌های ثابت و دائمی برسیم که بتوان نام آن را ژانر یا گونه گذاشت. اجتماعی بیشتر مفهوم و معنای سینماست.
سینمای اجتماعی واکنش سینماگر به دوره خودش است

جواد طوسی هم در این بحث گفت: سینمای اجتماعی رابطه جامعه را با سینما نشان می‌دهد. اگر عنوان سینمای اجتماعی را برای بعضی فیلم‌ها به کار می‌بریم، باید قبول کنیم جامعه ما زمینه‌هایی از این فضا را دارد. سینمای اجتماعی واکنش کارگردان به دوره خودش است. برخی منتقدان می‌گویند سینمای جنگ به نوعی اجتماعی است؛ چون کسانی که به جبهه‌ها رفتند، از دل اجتماع بودند.

این منتقد سینما اضافه کرد: به نظرم سینمای اجتماعی را اگر واقع بینانه‌تر ببینیم، می‌تواند آسیب شناسی جامعه باشد. این وجه اجتماعی چقدر می‌تواند درست به جامعه بپردازد؟ من فقط سیاهی را ببینیم یا پیشنهادی برای دستیابی به شرایط آرمانی‌تر بدهم؟

محمدتقی فهیم در تکمیل صحبت‌های طوسی گفت: اگر در چارچوب ژانر فیلم نسازیم، دچار چالش می‌شویم. آرمان و هدف فیلمسازان ما اشتباه می‌شود. در همین جشنواره، ۱۰ تا ۱۲ فیلم فقط موقعیت هستند. خیلی از داستان ها، یک اتفاق نادر هستند، اما فیلم نمی‌شوند. از این نظر سینمای اجتماعی غلط است که سینماگر هدف گذاری اشتباه می‌کند.

سینمای اجتماعی جعلی است؛ مثل سینمای معناگرا!

مسعود فراستی منتقد باسابقه سینما و مجری میزنقد برنامه هفت هم در مورد موضوع این قسمت از برنامه گفت: سینمای اجتماعی نه تنها ژانر نیست، مکتب هم نیست. نئورئالیسم را می‌توان نزدیک‌ترین مکتب به چیزی که سینمای اجتماعی می‌دانیم در نظر گرفت. مکتبی که بعد از جنگ جهانی دوم پا گرفت. رئالیسم نیست، اما یک سری ویژگی‌های فرمی و نگاهی دارد که متفاوت از رئالیسم می‌کند.

او افزود: سینمای اجتماعی شبیه جعل دیگرِ ما، «معناگرا» است. معناگرا یعنی چه؟ مگر می‌شود بی معنا بود؟ این سینمای اجتماعی دکان شده؛ دکان فیلمسازانی که نه اجتماع را می‌شناسند و نه صداقت دارند در برخورد با پدیده‌ای که نمی‌شاسند. مثال بارزش در جشنواره امسال درخونگاه است.

فراستی در مورد فیلم سینمایی درخونگاه گفت: فیلم خیلی توهین است؛ حتی توهین ملی و توهین به خانواده و بچه‌های جنوب شهر است. این فیلم توهین به همه چیز است؛ زن، مرد، خواهر و برادر و محله را می‌زند. معمولاً کسانی که پشت این اصطلاح اجتماعی قایم می‌شوند، به مخاطب و به سوژه شان توهین می‌کنند.

جشنواره سی و هفتم، بهترین جشنواره ده سال اخیر است

این منتقد سینما تاکید کرد: سینمای اجتماعی غلط است، اما فیلمِ اجتماعی را می‌شود به فیلم‌ها اطلاق کرد. مخاطب هم متوجه می‌شود. ویژگی دیگر سینمای اجتماعی، بستنِ درِ نقد است. به قدری این گستره‌ی سینمای اجتماعی باز است که همه فیلم‌ها در آن جا می‌گیرد.

فراستی ادامه داد: اگر فیلمساز صدق با خود و صدق با عینیت داشته باشد، آن وقت بحث آغاز می‌شود. حالا می‌توانیم ببینیم در جشنواره امسال، اوضاع چطور است. جشنواره امسال بهترین فیلم ده سال گذشته است. آدم‌های مختلف با تفکرات مختلف بیشتر از ۳ فیلم خوب در جشنواره یاد می‌کنند. البته ارتباطی با مدیران ندارد، محصول آدم هاست.

وی افزود: یکی هم اینکه زندگی سخت شده و سینماگران می‌خواهند سرمایه را برگردانند. این تحمیل اوضاع سخت زندگی باعث شده سینماگر حداقل فکر فروش باشد و بیشتر فکر مخاطب باشد. در جشنواره چیزی که بیشتر از قبل دیدیم؛ قصه است. اکثر فیلم ها، بیش و کم قصه دارند. دوران بی قصه‌ای به سر رسید.

محمدتقی فهیم با اشاره به شیوه نادرست نقد اجتماعی در فیلم طلا گفت: برای نقد ربا، در فیلم دیالوگی داریم که باید برای پول به عمه‌ات سود بدهم. مگر چقدر در رابطه خواهر-برادری داریم که برای قرضِ پول از هم سود بگیرند؟ یا اینکه فیلمساز طوری شرایط را چیده که چند جوان جمع شده اند کاسبی راه بیندارند، اما همه از پول نامشروع استفاده می‌کنند، یکی پول ربا از عمه‌اش، یکی قرض بدون اطلاع صاحب کارش از امانتِ شرکت، یکی هم با دزدی!

برنامه سینمایی هفت در روز‌های برگزاری جشنواره فیلم فجر، هر شب حدود ساعت ۲۳ با اجرای محمدحسین لطیفی و تهیه کنندگی مجتبی امینی به صورت زنده از پردیس سینمایی ملت از شبکه سه سیما پخش می‌شود.