«تاریخ از این ور» کتابی درباره اتفاقات تاریخی که در کتاب‌های درسی نیامده/ نویسنده طنزنویس برای نوجوان نداریم/ «تاریخ از این ور» را به رهبری هدیه کردم
احمد عربلو از داستان‌نویسان حوزه‌های کودک و نوجوان و دفاع مقدس و انقلاب اسلامی است. وی که برای جذب نوجوانان به تاریخ کتابی با عنوان «تاریخ از اینور» نوشته است در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی ، درباره نوع نگارش این کتاب توضیحاتی را ارائه کرده است.
میزان -چه عاملی باعث شد تا به فکر نوشتن کتابی درباره تاریخ برای نوجوانان بیفتید؟ چقدر نگارش طول کشید؟
احمد عربلو -در نوجوانی علاقه زیادی به خواندن کتاب‌های تاریخی داشتم و همیشه حوادث آن به نظرم جالب و خواندنی می‌آمد بنابراین فکر کردم که بهتر است با زبان بهتر، نسل امروز را به خواندن تاریخ علاقه‌مند کنم. بر همین اساس برای نمونه، یکسری از شخصیت‌های تاریخی را انتخاب کردم و زندگی آن‌ها را به زبان طنز، اما مستند نوشتم. کار‌های تحقیقاتی و نگارش به مرور انجام شد.
میزان-دلیل تمایل نداشتن نوجوانان به خواندن تاریخ چیست؟
احمد عربلو -متاسفانه تاریخ در مدارس ما یا به دلیل اجبار‌هایی که وجود داشته یا ضعف تالیف، جزو دروس شیرین و جذاب نیست. در کتاب تاریخی که در مدارس تدریس می‌شود، بسیاری از حوادث به صورت فشرده در کنار هم قرار گرفته‌اند و به همین دلیل هم نوجوانان چندان رغبتی برای خواندنش ندارند، در حالی که خواندن تاریخ خیلی مهم است. افرادی که تاریخ می‌خوانند تجربه زندگی دیگران را به تجربه‌های خود اضافه می‌کنند و بر همین اساس هم کسانی که تاریخ می‌خوانند آدم‌های دانا، کاری و توانایی هستند.
میزان-خواندن تاریخ چه ضرورتی دارد؟
احمد عربلو -تاریخ پر از حوادث شیرین و خواندنی است که هیچ‌یک در کتاب‌های درسی نیامده یا اگر هم در کتاب‌هایی به آن پرداخته شده، این آثار برای بزرگسال است و نوجوانان و جوانان کمتر سراغ این کتاب‌ها می‌روند.
وقتی به عمق مطالب تاریخی می‌رویم می‌بینیم چقدر حوادث جذاب هستند، ولی در جایی به آن اشاره نشده است. همچنین وقتی از این مطالب دور می‌شویم متوجه می‌شویم که بسیاری از این مطالب طنزآمیز هم هستند بنابراین بیانش به زبان طنز گویاتر است.
میزان-چرا زبان طنز را برای بیان تاریخ انتخاب کردید؟
احمد عربلو -به واسطه حضور در کارگاه‌ها و سفر‌هایی که از سوی ارگان‌ها به مجامع مختلف و سمینار‌ها می‌روم متوجه شدم که زبان طنز برای نوجوانان خیلی جذاب است و این می‌تواند ابزاری برای بیان تاریخ باشد. امروزه در دنیا از زبان طنز برای بیان مسائل علمی و فلسفی به بچه‌ها استفاده می‌شود بنابراین لازم است تا ما هم روش و ابزار خوب را برای ارائه مطالب به زبان طنز بیاوریم.
میزان-شخصیت‌های تاریخی بر چه اساسی انتخاب شد؟
احمد عربلو -شخصیت‌هایی که انتخاب شدند مثل کریستف کلمب، مارکو پولو، ناپلئون بناپارت و ناصرالدین شاه از چهره‌هایی بودند که حس می‌کردم شناخته شده‌تر هستند و زندگی‌شان پر از حوادث زیاد و جالب بوده است.
میزان-در پرداختن به تاریخ به عنوان نویسنده چه نکاتی را مدنظر قرار دادید؟
احمد عربلو-در این کتاب مراقب بودم که مباحث تاریخی خلط نشود و از پرداختن به اتفاق و وقایع غیرمستند اجتناب شود.
میزان-بر این اساس این کتاب را می‌توان اثری مستند دانست؟
احمد عربلو-من سعی کرده‌ام هیچ واقعه تاریخی غیرمستندی را در کتاب نیاورم و بر همین اساس هم این کتاب را می‌توان اثری مستند دانست که زبان طنز دارد.
میزان-این شکل از نگارش یعنی پرداختن به وقایعی که مستند هستند آن هم با زبان طنز مهارت خاصی از سوی نویسنده می‌طلبد. در این زمینه چه کار‌هایی انجام شده است؟
احمد عربلو-ما در پرورش نویسنده‌های طنز و به عبارتی حمایت از نویسندگان طنزنویس جوان خیلی کوتاهی کرده‌ایم به طوریکه تعداد نویسندگان طنزنویس برای نوجوان به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسد. با اینکه در شهرستان‌ها استعداد‌های زیادی از قشر نوجوان وجود دارد، اما ما در استعدادیابی و پرورش نویسندگان طنز کاری نکردیم. ما طنزنویس نداریم و این اتفاق بدی است بنابراین بهتر است سمینار یا کارگاهی برگزار شود یا انجمن و نهادی متولی پرورش نویسندگان طنزنویس شود.
طنز یک استعداد ذاتی است بنابراین باید در گام نخست افراد مستعد شناسایی شوند و کسانی که دلسوز هستند با کشف آن‌ها به سراغ این افراد روند و با ایجاد جمع‌ها و گردهمایی‌ها امکان رشد نویسندگان جوان را بوجود آورند. ما طنزنویس برای حوزه کودک و نوجوان تربیت و استعدادشناسی نکردیم.
میزان-خودتان چطور به حوزه طنزنویسی وارد شدید؟
احمد عربلو-در زمانی که نوجوان بودم مصطفی رحماندوست از من حمایت کرد. وی مطلبی از من دیده بود که با پیگیری و پیداکردن من، زمینه فعالیت و تمرکز روی نوشتن را برایم بوجود آورد.
میزان-برخورد با حوزه ادبیات طنز چگونه است؟ چه تجربه‌ای در کتاب «تاریخ از این ور» در این زمینه داشتید؟
احمد عربلو-برخورد با ادبیات بسیارسلیقه‌ای است. این مجموعه را به انتشاراتی ارائه کردم که کتاب را رد کرد در حالی که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان همین کتاب را منتشر کرد و در ادامه این کتاب در جشنواره جایزه گرفت و پنج بار هم تجدید چاپ شد.
چرا باید وقتی کسی از یک آدم یا یک ژانر خوشش نمی‌آید به راحتی کتابی تاثیرگذار و ارزشمند را رد کند؟ این نگاه سلیقه‌ای بزرگترین آسیب برای ادبیات ماست. لازم است تا کسانی که متولی امر هستند زاویه دید خود را باز کنند و از نگاه سلیقه‌ای دوری کنند چراکه این شکل پرداختن ظلم به ادبیات و نویسنده است.
میزان-آیا جز تجدید چاپ، اتفاق خوب دیگری هم برای این کتاب افتاد؟
احمد عربلو-اتفاقا در جلسه‌ای که دو یا سه هفته پیش خدمت مقام معظم رهبری داشتم این کتاب را به ایشان هدیه کردم. رهبری فرمودند که حتما این کتاب را خواهند خواند.
این کتاب همچنین بهانه‌ای شد تا مجموعه انیمیشنی با عنوان «تاریخ از این ور» هم در مرکز پویانمایی حوزه هنری ساخته شود.
میزان-این کتاب چند بار تجدید چاپ شد؟
احمد عربلو-با وضعیت کنونی بازار کتاب، اما «تاریخ از این ور» به دلیل اینکه مخاطب داشته، پنج بار تجدید چاپ شده است.
میزان-مخاطب اصلی این کتاب چه قشری است؟
مخاطب اصلی قشر نوجوان است اگرچه «تاریخ از این ور» کتابی است که برای بزرگسال هم جالب و خواندنی است. در این اثر سعی کردم سندیت حفظ شود و تاریخ را منحرف نکنم.
میزان-آیا این کتاب توانست توجه مخاطب را جلب کند؟ آیا با بازخوردی هم از سوی مخاطب مواجه شدید؟
خوشبختانه آنچه در ذهنم بود، اتفاق افتاد و نوجوانان به این شکل از روایت علاقه زیادی نشان دادند. هیچ یک از روایت‌ها ساختگی نیست بلکه بیان حوادث مستند تاریخی به زبان طنز است.
زمانی که برای حضور در یک همایش از سوی آموزش و پرورش رفته بودم یکی از دبیران تاریخ اذعان می‌کرد که هرچه کتاب درسی را به بچه‌ها تدریس می‌کرده محصلان متوجه تاریخ نمی‌شدند و کتاب «تاریخ از این ور» چقدر در یادگیری تاریخ توانسته به دانش‌آموزان کمک کند.
میزان-آیا برنامه‌ای برای ادامه این پروژه دارید؟
احمد عربلو-من دوست داشتم این کار را ادامه دهم و تاریخ کامل ۱۲۰۰ ساله بعد از اسلام را به این سبک و سیاق برای نسل امروز کار کنم. اگر ناشر خوبی پیدا کنم حتما این طرح را عملیاتی خواهم کرد. بر اساس مطالعات تاریخی که داشته‌ام اگر حمایتی انجام شود می‌توان در یک یا دو جلد کتاب کل تاریخ را برای بچه‌های امروز بازگو کرد.
