لکنت‌های زبانی-3/ کم‌توجهی رسانه ملی به کارکرد زبان‌آموزی آن/ تسری قاعده زبان گفتار به زبان نوشتار در یک پیام بازرگانی

به گزارش ، رسانه ملی، در کنار همه کارکردهای متعدد و متنوعی که دارد، دانشگاهی عمومی در رشته زبان فارسی محسوب می‌شود و این امتیازی است که پرمخاطب بودن و مرجع بودن صداوسیما از نگاه بسیاری از مردم نصیب رادیو-تلویزیون ایران کرده است. به همین دلیل است که زبان رسانه ملی در کشور ما از اهمیت آموزشی سطح بالایی هم برخوردار است. بیان یک ضرب‌المثل غلط، تلفظ یک واژه بصورت نادرست، کاربرد یک ساختار زبانی بشکل نامتعارف در برنامه‌های نمایشی و شوهای پرتعداد تلویزیونی و برنامه‌های گفت‌وگو محورِ رادیویی، خواندن یک شعر با "تکیه"(آکسن)‌های ناصحیح و بدتر از آن تلفظ‌های نادرست، رعایت نکردن اصول درست‌نویسی در زیرنویس‌ها و غیره و مواردی از این دست در رسانه ملی، بی‌تردید می‌تواند بر کیفیت زبان فارسی در جامعه ما تاثیرگذار باشد. در این باب سخن بسیار است که در ادامه مجموعه مطالب "لکنت‌های زبانی" در آینده به ذکر مصادیق بیشتری از آنها خواهیم پرداخت. اما آنچه در این مطلب مطمح نظر است، رواج یک قاعده از زبان گفتار در زبان نوشتار در یک تبلیغ تلویزیونی است. پرواضح است که زبان گفتار، برای بیان کردن است و زبان نوشتار برای نوشتن و این دو، در معیارهای زبان فارسی در موارد بسیاری با یکدیگر متفاوتند. مثلا وقتی ما می‌خواهیم کتابی را از کسی بگیریم، هرگز نمی‌گوییم:"کتاب را به من بده" بلکه منظور خود را به این شکل بیان می‌کنیم:"کتابُ بده". اما اگر قرار باشد برای همین مخاطب یک یادداشت با همین محتوا بگذاریم، می‌نویسیم:"لطفا کتاب را بده" و حتی اگر بخواهیم نوشته خود را به زبان گفتار هم نزدیک کنیم، اینطور می‌نویسیم:"لطفا کتاب رو بده". مشاهده می‌کنید که تبدیل علامت مفعول بی‌واسطه(را) به "ضمه"، قاعده‌ای است که صرفا متعلق به زبان گفتار است و ورود آن به زبان نوشتار، باعث تغییر هویت آن شده و به همین دلیل نارواست. اخیرا در یکی از پیام‌های بازرگانیِ رسانه ملی که مربوط به فرش است، این جمله در بالای تصویر دیده می‌شود:"فرشُ باید از... خرید". رواج چنین ساختاری در زبان نوشتار که رسانه ملی در این تبلیغ، جواز آن را صادر کرده است، ناشی از بی‌توجهی صداوسیما به اهمیت آموزشی کارکرد آن در مورد زبان فارسی است؛ اهمالی که همان سرنوشتی را برای زبان فارسی رقم می‌زند که همه علاقه‌مندان به فرهنگ و ادبیات این مرز و بوم نگران آن هستند. بر این اساس ضرورت دارد مرجعی تخصصی، پیام‌های بازرگانی صدا و سیما را پیش از پخش، صرفا از جهت "پیراستن از غلط‌های فاحش زبانی" و "نه تغییر سلیقه‌ای در متنی که سفارش دهندگان آگهی ارائه داده‌اند"، مورد بازبینی قرار دهد./ * مجید رزازی