مین‌های باقی مانده از جنگ در جهان همچنان قربانی می‌گیرد/ ایران دومین کشور آلوده به مین

به گزارش گروه حقوقی و قضایی به نقل از ستاد حقوق بشر، امروز، روز «آگاهی از مین و کمک به اقدامات علیه مین» از سوی مجمع عمومی سازمان ملل نام گرفته، در حالی که مین‌های باقی مانده از جنگ درکشور‌های مختلف جهان و ایران همچنان زندگی میلیون‌ها انسان را تهدید می‌کند.

 ۸ دسامبر ۲۰۰۵، مجمع عمومی سازمان ملل متحد، ۴ آوریل را به عنوان روز «آگاهی از مین و کمک به اقدامات علیه مین» نامگذاری کرد. سازمان ملل با تصویب چنین روزی از کشور‌ها خواست تا با کمک به این نهاد وسازمان‌های مرتبط، برای امنیت و سلامت مردم کشور‌هایی که خطر مین، زندگی آن‌ها را تهدید می‌کند، گام‌های جدی برداشته و اقدامات اساسی انجام دهند.

متأسفانه جنگ یکی از مخرب‌ترین پدیده‌های جوامع بشری است و اثرات نامطلوب آن به طرق مختلف که یکی از اشکال آن - مرگ ناشی از انفجار مین‌های کار گذاشته شده در مناطق جنگی - است مورد توجه خاص قرار گرفته، چرا که این وسیله جنگی علاوه بر کشتن افراد، با درصد بیشتری منجر به نقض عضو و معلولیت مادام العمر می‌گردد. طبق آمار‌های ارائه شده از سوی سازمان‌های بین المللی بیش از صد میلیون مین در مناطق مختلف دنیا کاشته شده است. با این حال تعداد آن با وجود درگیری‌های نظامی در جهان در حال افزایش است.

خسارت‌های پس از انفجار مین، مشکلات و پذیرش فرد مصدوم در اجتماع، افسردگی و ناراحتی‌های روحی و روانی از دست دادن اعضای خانواده، طرد شدن از سوی خانواده از جمله مواردی است که ساکنین مردم مناطق آلوده به مین با آن دست به گریبانند. علاوه بر این، مین‌های زمینی بر کانال‌های آب اثرات مخربی برجا گذاشته و آلودگی‌های زیست محیطی تولید می‌کنند. از بین بردن دام ها، تخریب اقتصاد وکسب و کار نیز جزو اثرات و خسارت‌های ناشی از مین هاست.

بر اساس مطالعات صورت گرفته در ۴ کشور افغانستان، بوسنی، کامبوج و موزامبیک حدود ۲۵ تا ۸۷ درصد از مردم مناطق مختلف این کشور‌ها طی فعالیت‌های روزانه خود با مین‌های کاشته شده برخورد داشته اند و ۶ درصد از خانواده‌ها به نوعی از انفجار مین آسیب دیده اند.

طبق آمار‌های رسمی مصر آلوده‌ترین کشور به مین در جهان است. این مین‌ها حاصل جنگ جهانی دوم و همچنین چندین جنگ با رژیم صهیونیستی است. حدود ۲۳ میلیون انواع مین و مهمات عمل نکرده در این کشور وجود دارد که بسیاری از آن‌ها را نمی‌توان به دلیل قدیمی بودن نمی‌توان جستجو کرد. در دهه اخیر مقامات مصری موفق به خنثی کردن ۳ میلیون از مین‌ها شده اند.

در ایران نیز شاید مردم کشورمان تا قبل از جنگی که رژیم صدام حسین به ما تحمیل کرد با وسیله‌ای به نام مین بیگانه بودند؛ اما پس از هشت سال جنگ تحمیلی به استناد مدارک معتبر دومین کشور آلوده به مین در دنیا است که حدود ۲۰ میلیون انواع مین و مواد منفجره ساخت کشور‌های مختلف جهان، مساحتی حدود چهار میلیون و ۲۰۰ هکتار از اراضی کشورمان در استان‌های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام و خوزستان را آلوده کرده اند. البته پس از جنگ مأموریت پاکسازی و جمع آوری مین‌های مناطق آلوده به سپاه پاسداران و ارتش جمهوری اسلامی سپرده شد که بسیاری از مناطق پاکسازی شد، اما طی مراحل پاکسازی، صدمات و جراحات بسیاری به افرادی که مین‌ها را خنثی می‌کردند، وارد گردید.

کویت، عراق، جامو و کشمیر، بالکان، آنگولا، سریلانکا و کرواسی نیز هر کدام جزو آلوده‌ترین کشور‌ها به مین قرار گرفته اند. عفو بین الملل نیز در گزارشی اعلام کرد که اخیرأ میانمار نیز در مرز با بنگلادش برای ممانعت از ورود مسلمانان روهینگیا از مین‌های ضد نفر استفاده کرده است. طبق تحقیقات صورت گرفته مین‌های زمینی اولین بار در جنگ داخلی آمریکا به کار گرفته شده، سپس در جنگ جهانی اول و دوم شکل گسترده تری به خود گرفت. کشور‌های عمده سازنده مین، آمریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه، چک، ایتالیا و چین هستند.

بر اساس گزارش جمعیت هلال احمر ایران، غیر نظامیان، روستائیان، مرزنشینان، عشایر و کودکان بیشترین قربانیان انفجار مین هستند. بیش از یک سوم بازماندگان انفجار‌ها قطع عضو می‌شوند. این درصد در کودکان به دلیل جثه کوچکتری که دارند بیشتر است.

بقایای مواد منفجره جنگ و مین‌های ضد نفر عامل مهمی در معلولیت کودکان هستند. اسناد بین‌المللی همچون پیمان منع استفاده از مین، مصوب سال ۱۹۹۷ میلادی به کاهش تعداد افرادی که توسط این سلاح‌ها کشته یا زخمی می‌شوند کمک کرده‌اند؛ اما در میان تعداد کل تلفات، درصد کودکان صدمه دیده ناشی از مین افزایش یافته است.

یونیسف در یک گزارش رسمی درباره کودکانی که قربانی مین می‌شوند، آورده است: کودکانی که به‌طور معمول کنجکاو هستند احتمالا اشیاء عجیب را به عنوان یک اسباب‌بازی تازه برمی‌دارند، مثلا مین‌های پروانه‌ای که نیرو‌های شوروی میلیون‌ها از آن را در افغانستان کار گذاشتند.

این گزارش از کودکان به عنوان آسیب‌پذیرترین گروه در برابر مین نام برده و می‌افزاید: کودکان در بیش از ۶۰ کشورجهان در معرض خطر مین هستند.

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در پیامی به همین مناسبت، گفت: در جهان امروز، مخاصمات روز به روز به سمت تکثر و تسلسل بیشتر پیش می‌روند. مسئله نگران کننده آن است که پس از پایان جنگ، مین‌ها و مواد منفجره جان هزاران غیرنظامی را مجروح یا از بین می‌برند. این جنگ افزار‌های مهلک در خانه‌ها و مدارس پنهان هستند، و باعث ایجاد وحشت در جمعیت محلی می‌شوند. تنها پس از پاکسازی این مناطق، زندگی عادی می‌تواند از سر گرفته شود.

طبق تحقیقات و نتایج به دست آمده از سوی سازمان ملل، کودکان و افراد غیر نظامی بیش از نظامیان در معرض خطر مین‌های زمینی هستند چون، کودکان به علت کنجکاوی به این مین‌ها دست می‌زنند و باعث صدمه به خود و دیگران می‌شوند و افراد غیر نظامی نیز به دلیل عدم آگاهی ونشناختن مناطق آلوده، با انفجار مین‌ها مواجه می‌شوند. پس از تقریبأ دو دهه اخیرو از سال ۱۹۹۹، تعداد افراد کشته شده یا زخمی به بالاترین حد خود رسیده است.

هزینه پیشگیری، درمان و بازتوانی مصدومین ناشی از انفجار مین‌های زمینی رقم قابل توجه‌ای را به خود اختصاص می‌دهد. در حالی که برای از بین بردن یک مین نیاز به کمتر از یک سوم هزینه پیشگیری و درمان است.

به گفته کارشناسان و افراد متخصص مین یابی، آگاه سازی از مین و خطرات مهمات منفجر شده می‌تواند به کاهش تلفات انسانی ناشی از مین‌ها بسیار کمک کند. اجرای دوره‌های آموزشی و طرح آگاه سازی روستائیان و مناطق مرزی درگیر در کشورمان که تاکنون صورت گرفته باید تداوم داشته باشد و تمام مناطق درگیر را تحت پوشش قرار دهد. هنوز روستا‌ها و مناطقی هستند که ابتدایی‌ترین آموزش در چگونگی مواجه با مین‌ها را ندیده‌اند.

طبق گزارش جمعیت هلال احمر، ارومیه، اشنویه، پیرانشهر، خوی، سردشت، حلبچه، سلماس، ماکو، شوش، دشت آزادگان، خرمشهر، آبادان، شلمچه از جمله شهرستان‌هایی هستند که دوره‌های آموزشی درباره خطرات مین، در آنجا برگزار شده است.

این در حالی است که در کشور‌های پیشرفته، از ربات‌ها، وسائل مکانیکی و ماشین‌های بدون سرنشین جهت خنثی سازی مین استفاده می‌شود و نقش افراد به طور مستقیم بسیار کم است و تمام اقدامات از راه دور کنترل می‌شود. به این ترتیب تلفات انسانی بسیار ناچیز و یا به صفر می‌رسد. مقامات و مسئولان ایرانی نیز با سرمایه گذاری روی این وسائل می‌توانند تلفات ناشی از مین را به حداقل برسانند. در این خصوص استفاده از نیرو‌های بالقوه داخلی و متخصصین نظامی راه‌گشا است.

امر اصلی آموزش درباره آشنایی با علائم و صدمات مین و شناساندن مناطق خطر بر عهده دولت است، اما نباید نقش نهاد‌ها مردم نهاد و غیر دولتی را در این خصوص نادیده گرفت. این نهاد‌ها می‌توانند آمار و وضعیت مصدومان را به ارگان‌های دولتی منعکس کنند، چون برآمده از بطن جامعه هستند؛ بنابراین آموزش و آگاهی از خطر مین و مقابله با آن فقط جهت پاکسازی و کاهش تلفات انسانی نیست، بلکه این اقدامات به توانبخشی اقتصادی و اجتماعی معلولین و همچنین جلوگیری از سلاح‌های مرگباری که در زمان صلح منجر به مرگ انسان‌ها می‌شوند، کمک می‌کند.