ادامه جلسات شورای امنیت ملی در خصوص بحران آب/ وزارت جهاد پاسخگوی آبیاری مزارع با فاضلاب

به گزارش خبرنگار گروه اقتصاد ، با آغاز فصل گرم سال و افزایش دما هوا، مصرف آب روند افزایشی به خود می گیرد، به همین خاطر اخبار مرتبط با این حوزه بیشتر از سایر اوقات مورد توجه قرار می گیرد.

در گفت‌وگویی مفصل با رحیم میدانی معاون وزیر نیرو در امور آب و فاضلاب کشور به تشریح شرایط کنونی آب و فاضلاب کشور نشستیم. در بخش نخستین این مصاحبه به موضوعاتی همچون سطح آب زیر زمینی، طرح تعادل بخشی آب های زیرزمینی،جلسه شورای عالی امنیت ملی در خصوص آب، آبیاری مزارع با فاضلاب خام شهری پرداخته شده است.

شرایط منابع آبی کشور با توجه به بارندگی های صورت گرفته در سال آبی جاری چگونه است؟

سال آبی 95-96 علی الظاهر سه درصد در مقایسه با سال آبی گذشته و میانگین بلندمدت کاهش داشته است ولی این عدد و رقم همه مسئله و همه جوانب مسئله آب کشور را روایت نمی‌کند چرا که این عدد متوسط است. ولی وقتی به شرایط استان‌ها نگاه می‌کنیم به طور فرض استانی ماننده خوزستان 42 درصد پایین‌تر از دراز مدت بارندگی داشته و یا استان‌هایی مانند آذربایجان شرقی و حوضه دریاچه ارومیه 23 درصد منفی بوده است. این تصور نباید ایجاد شود که شرایط کشور در خصوص وضعیت آبی در همه مناطق کشور مطلوب است. در کنار این مورد باید این مسئله را توجه کنیم مسائل آب کشور که اعلام می شود وضعیت بحرانی است با یک سال بارش نرمال و یا افزایش در بارش حل نمی شود چرا که بحران ما یک مسئله مزمنی است یک آسیبی است که درطول سالیان متمادی ایجاد شده و ارتباط صد در صدی با میزان بارش‌ها ندارد. بیشتر برمی‌گردد به مدیریت منابع آب کشور. پس باید مدیریت منابع آب کشور را اصلاح کنیم.

**اعلام نتایج طرح تعادل بخشی در شهریورماه

شرایط حال حاضر ما در خصوص آب‌های زیرزمینی با توجه به برنامه ریزی برای کاهش برداشت 11 میلیارد متر مکعبی از آب‌های زیرزمینی چگونه است؟

در طول اجرای طرح تعادل بخشی در چند سال گذشته حدود 13 هزار و 500 حلقه چاه غیر مجاز مسدود شده. ما در نصب لوازم انداره گیری متاسفانه به برنامه نرسیده ایم بنا بود 50 هزار کنتور فهام نصب شود که تاکنون حداکثر 15 هزار کنتور فهام نصب شده است و تا زمانی که لوازم اندازه گیری ما نصب نشده نمی توانیم اطلاعات دقیقی از مصارف و آب‌های زیرزمینی داشته باشیم و دقیقا متوجه شویم چه میزان به طور دقیق اضافه برداشت از چاه‌ها وجود دارد. دلیل عقب بودن از برنامه هم این بود که سال گذشته از تخصیص اعتبارات طرح تعادل بخشی حدود 12 درصد توانستیم نقدینگی بگیریم و این باعث شد که پروژه را نتوانیم در همه جوانبش اجرا کنیم و هنوز هم معتقد هستیم نتیجه فعالیتمان را باید در هیدروگراف‌های واحد گشت بررسی کنیم.

انشاء الله در سال آبی 95- 96 این کار را خواهیم کرد و گزارش را به اطلاع می رسانیم که آیا این اقدامات وزارت نیرو نهایتا اثر خود را در سطح ایست آبی گذاشته و یا نه. گاهی این اتفاق می افتد که ما چاه های غیر مجاز را می بندیم ولی صاحبان چاه‌های مجاز اضافه برداشت دارند و باعث می شود تاثیری بر روی سطح آب های زیر زمینی نگذارد.

پیش بینی شما در این زمینه چیست؟

بنا بر بررسی های صورت گرفته با مسدود شدن چاه‌های غیر مجاز در دو سال گذشته 2 میلیارد متر مکعب از اضافه برداشت‌ها جلوگیری شد که این باید خود را در هیدروگراف نشان دهد و تحلیل کامل آن توسط مشاوران استخراج شود که این گزارش در آخر شهریور ماه مشخص می شود که آیا این دو میلیارد متر مکعب ذخیره شده و در سفره مانده و یا اینکه این آب کاهش یافته از طرق دیگر استخراج شده است.

** جلسه شورای امنیت ملی بر سر آب ادامه دارد

در خبری منتشر شده از سوی شما، اعلام کردید شرایط آب آنقدر حساس شده که در شورای عالی امنیت ملی مطرح شده در خصوص خروجی جلسه این شورا برای ما توضیح دهید؟

همانطور که می دانیم آب یک کالای اقتصادی و یک مسئله اجتماعی ، زیست محیطی و امنیتی است. بالاخره دیده شده که در برخی ازحوضه های آبریز دچار تنش می شویم و وقتی آب جنبه‌ امنیتی پیدا می کند کمیسیون امنیت ملی حساس می شود که علت این مسائل چیست و دلیل آن را می توان به تقسیم آب در حوضه های آبریز مختلف جست و جو کرد.

شما وقتی در یک حوضه ای مواجه با کمبود هستید طبیعتا این ایجاد تنش و تعارضات اجتماعی می کند ولی در این میان یکسری رفتارها هست که دامن می زند به تنش ها همانند حرف‌های نا به جایی که گفته می شود، حرف‌های ناقصی گفته می شود، شما وقتی یک مطلبی را ناقص درجامعه منتشر می کنید و بخشی از جامعه را به ناحق تحریک می‌کنید طبیعتا مسئله ایجاد می‌شود به عنوان مثال وقتی شما تحریک می کنید که دلیل ریزدگردها انتقال آب به حوزه آبریز دیگری است و این در حالی است که این حرف واقعیت ندارد و 80 درصد از منشأ ریزدگردهای ما درخارج از مرزهایمان است، وقتی می آییم از روی ناآگاهی و یا خدای ناکرده با اهداف دیگری خلاف حقیقت می گوییم و یا یک حقیقتی را ناقص بیان می‌کنیم این باعث ایجاد اضطراب در جامعه می شود.

افرادی که تریبونی در اختیار دارند حرف‌هایشان گفته و منتشر می شود باید رعایت کنند و حتی المقدور به نظر من تا جایی که ضرورتی ندارد درباره مسائل آب صحبت نکنند. گفتنی است که این جلسات در شورای عالی امنیت ادامه دارد و طبیعتا مسائل مطرح شده مدارک آنها به این شورا فرستاده شده و در نهایت نتیجه گرفته شده به مسئولین مربوطه ابلاغ خواهد شد.

مورد مشابه نیز این است که عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی از تشکیل کمیته امنیت آب برای بررسی سد سازی هایی که در کشورهای همسایه ما صورت می گیرد خبر داده اند که مثالش هم می توان به سد ایلیسو درترکیه اشاره کرد و کشور ما نیز از اثرات ثانویه آن به خاطر افزایش ریزگردها برخوردار خواهد شد. در مورد این موضوع هم برای ما توضیح دهید که آیا پیگیری و مخالفت هایی در این زمینه انجام می شود یا نه؟

قبلا نیز در خصوص سدهایی که در حوضه آبریز دجله و فرات و چه منابع آب ورودی به کشور صحبت هایی شده است و مواردی پیش آمده که با وزارت امورخارجه مکاتبه کرده ایم و پیشنهادها و یادداشت اعتراض آن داده شده است.

آیا این یادداشت اعتراض ها تاثیرگذار بوده است؟

به هر صورت ما با یک کشور همسایه مواجه هستیم. اخیرا درماه مبارک رمضان یک جلسه ای را با میزبانی وزارت امور خارجه با هیئت محترم افغانستان داشته ایم که راجع به هامون، هلیل رود، هیرمند راجع به همکاری‌های مشترک آب و کشاورزی صحبت کردیم و نشست دوم هم انشاء الله در کابل تشکیل خواهد شد. بالاخره می دانیم که مسائل فی ما بین دو کشور کاری زمان بر است و آنکه به یک توافق دو طرفه نیاز دارد. توضیحات لازم داده شده که اگر این‌ها خشک شوند هر دو کشور از آنها متاثر خواهند شد.

خود کشور عراق هم بر روی دجله پروژه شکل داده و ما به همین خاطر نمی توانیم بگوییم ایلیسو ترکیه تنها دلیل مشکل است.

تشکیل این جلسات چه خروجی داشته و آیا این یادداشت اعتراض ها به نتیجه ای رسیده  یا حتی باعث تاخیر در اجرای پروژه آنها شده است؟

این‌ها زمانی موثر واقع می شود که به یک سری پروتکل‌ها و موافقت نامه‌ها تبدیل شود. ما با افغانستان یک پروتکل در زمینه حق آبه ایران از هیرمند داریم و در مورد هامون باید به یک تفاهم و سند مشترک برسیم که اگر این سندها امضا شود لازم الاجرا خواهند بود.

شما می بینید که ما در حال حاضر با کشور جمهوری اذربایجان ، جمهوری ارمنستان و با جمهوری خودمختارنخجوان مسئله ای فی ما بین نداریم. چرا که از زمان شوروی سابق مسائلمان را جع به آن رودخانه بسته ایم و براساس آن داریم کارهایمان را انجام می‌دهیم.

** تایید خبر آبیاری برخی مزارع با فاضلاب 

خبری جدیدا منتشر شده که ایران در خصوص آبیاری مزارع با فاضلاب خام شهری رتبه پنجم جهان را دارد. آیا چنین چیزی صحت دارد؟ این مسئله در کنار خبرهایی در خصوص آبیاری مزارع صیفی جات درجنوب استان تهران با فاضلاب‌ چه توجیهی دارد؟

این که این دست، رتبه بندی ها با چه معیارهایی صورت گرفته اند را نمی توانیم رد کنیم یا بپذیریم، ولی تا زمانی که فاضلاب شهرها را که نتوانسته ایم صد در صد تحت پوشش قرار دهیم این فاضلاب‌ها زمینه ساز آلوده شدن محیط زیست می شوند.

بخشی از این فاضلاب ها از طریق چاه‌های جذبی به داخل زمین منتقل می شوند تا وارد آب‌های سطحی نشوند. تمام این فاضلاب‌ها خانگی نیستند بلکه یک سری از آنها فاضلاب‌ها صنعتی اند که اگر بخواهم مثال بزنیم می توانیم به حوضه آبریز جاجرود اشاره کنیم که به تعداد 8 هزار واحد صنعتی کوچک غیر قانونی در آنجا مستقر است که این ها باید ساماندهی شوند و پساب تولید شده آنها باید تحت نظارت سازمان حفاظت محیط زیست به طبیعت باز گردند.

سازمان حفاظت محیط زیست مسئولیت دارد هیچ فاضلابی خارج از یک سری مشخصات و استانداردهای تعریف شده نباید در آبراهه ها تخلیه شود و اگر هم بنا بر فرض آلودگی در آبراهه ها وجود داشت باید وزارتخانه جهاد کشاورزی جلوگیری کند که از طریق این فاضلاب‌ها هیچ تولید کشاورزی آبیاری نشود.

البته با فاضلاب‌ها می توانیم درخت‌های صنعتی را آبیاری کنیم و از چوب آن استفاده کنیم ولی این فرض که با آن صیفی بکاریم ممنوع است.هر دستگاهی باید بنا بر شرح وظایف خود اقدام کند تا شاهد این موارد نباشیم. 

وظایف وزارت نیرو در این زمینه چیست؟

 تا زمانی که چاه های جذبی است این‌ها جذب سفره‌ها می شوند ولی حسنش آن است که وارد آب‌های سطحی نمی شوند. ما تلاش کردیم که اول تصفیه خانه ها را بسازیم که وقتی شبکه جمع آوری را اجرا کردیم و پس از آن انشعاب ها وصل شود و سپس از آن فاضلاب به تصفیه خانه منتقل می شود. به همین خاطر ممکن است شنیده باشید تعدادی از مشترکین از ما گلایه می کنند که ما پول کامل را پرداخت کرده ایم ولی نمی آیند انشعاب ما را به شبکه وصل کنند. دلیل این کار این است که تا زمانی تصفیه خانه را نساخته‌ایم اگر فاضلاب ها را وارد لوله بکنیم و تصفیه نکنیم فاصلاب را از چاه‌های جذبی آورده ایم به روی سطح زمین که اینکار درستی نیست. حداقل در چاه های جذبی یک حالت خودپالایی دارد و در آنجا محبوس می شود.

** شورای شهر تعیین کننده سهم حق انشعاب فاضلاب مناطق مختلف کلان شهرها

مشترکین شهری از ما سوال می پرسند که آیا فاضلاب به عنوان یک زیرساخت شهری به حساب نمی آید پس چرا هزینه آن از مشترکین دریافت می‌شود؟

اگر شهرندان عزیز باید به این مسئله برسند که در تامین منابع مالی به وزارت نیرو و شرکت‌های آب و فاضلاب شهری کمک بکنند تا این طرح‌ها زودتر اجرا شود به نفع آحاد مردم کشور است. در شرایط حال حاضر حتی پروژه‌هایی که مختص آب شرب است اعتبارات دولتی کفاف آنها را نمی دهد به همین خاطر درفاضلاب هم اعتبارات دولتی جوابگو نیست.

باید به این نکته نیز توجه کرد در هیچ جای دنیا خدمات را مجانی در اختیار متقاضیان قرار نمی دهند و حتی مواردی همچون درآمدهای مالیاتی و موارد مشابه نیز پاسخگوی این حجم از منابع مالی برای اجرای این پروژه ها نمی شود.

گفتنی است در حال حاضر دولت در حد توان خود به طرح های فاضلابی کمک می کند و به این شکل نیست که تمام هزینه را مشترکین پرداخت می کنند.

چرا هزینه حق انشعاب در مناطق مختلف کلانشهرها به طور مثال در تهران متفاوت است با توجه به اینکه هزینه حفر و کانال کشی در تمام مناطق باید یکسان باشد؟

برای خود ما هر انشعاب 5 تا 7 میلیون تومان هزینه دارد که در کلانشهری مثل تهران با مصوبه شورای شهر از مبلغ 1 میلیون تومان به بالا دریافت می شود که این امر نیز به دلیل قدرت پرداخت مردم درمناطق مختلف شهر است.

مورد مشابه این امر نیز هزینه دریافت آب از مشترکین است که در تهران ضریب 1.4 دارد و یک شهری هم داریم در خراسان جنوبی که ضریب آن 0.7 است. یعنی ما در خصوص هزینه آب هم به صورت یکسان در کل کشور دریافت نمی کنیم ولی خواهش ما از شهروندان عزیز این است که خودشان پیشقدم شوند.

همچنین بپذیریم هزینه ای که خانوار در خصوص آب وفاضلاب پرداخت می کند در مقایسه با سایر هزینه ها رقم چندانی نیست.