انتقاد تند دبیر جشنواره قلم زرین به وضعیت ادبیات و شعر ایران در روز شعر و ادب پارسی

کاظم کامران شرفشاهی در گفت‌وگو با پیرامون روز بزرگداشت استاد سید محمد حسین بهجت تبریزی گفت: سید محمد حسین بهجت تبریزی متخلص به «شهریار» یکی از بزرگترین غزل سرایان ایران و غزل‌های وی یاد آور شاعران بزرگ ایران زمین است.

وی پیرامون ویژگی‌های شعر شهریار بیان کرد: شعر شهریار ویژگی‌های خاصی داشت، تصویر‌ها همچنین احاطه و اشراف وی بر صنایع ادبی و دانش فراوانی که در اشعار وی تبلور یافته شعر‌های این شاعر برجسته را بسیار ارزنده کرده، از سوی دیگر شهریار به عنوان شاعری مردمی در جامعه ایران شناخته می‌شود این امر شعر او را جذابتر می‌کند.

شرفشاهی با اشاره به شاخص شعر شهریار مطرح کرد: شعر شهریار عناصری همچون توکل به منبع آفرینش را در خود دارد که این نگرش به هستی جلوه‌ای عرفانی را به آثارش وی بخشیده است و موجب شده شعر وی همانگونه که از دل بر آمده بر دل بنشیند.

وی تاثیر فراز و فرود زندگی را بر شخصیت و شعر شهریار مورد بررسی قرار داد و اظهار کرد: تاکیدات ادبا و بزرگان ادبیات بیانگر این مهم است که همواره سخت‌ها و نا ملایمات زندگی نقشی سازنده بر روح، روان، افکار و شخصیت شاعران داشته و موجب شده تا آثار آنان صیقل بیشتری داشته باشد چراکه همنشینی و هم نفسی با مردمی همچنین آگاهی از گرفتاری، سختی و مشکلات جامعه رویکرد ارزنده‌ای را در درون شاعر شکل می‌دهد، زیرا لازمه سخن گفتن با مردم استفاده از همین تجربیات است تجربه‌هایی که از چشیدن طعم دشواری‌های زندگی سر چشمه گرفته است بدین ترتیب شعر شاعرانی همچون شهریار تصویر واقعی و دلنشین را به جامعه منتقل می‌کند.

دبیر جشنواره قلم زرین مهارت شهریار را در حوزه شعر مورد بررسی قرار داد و تاکید کرد: شهریار شاعری است که در بیشتر قالب‌های شعر فارسی حضوری فعال داشته و اشعاری خوب را سروده است، اما تخصص و حضور پر رنگ وی در حوزه غزل بسیار مشخص و پررنگ است او توانمندی ویژه‌ای در غزل داشته و توانسته آثاری ارزشمند را از خود برجای بگذارد البته شهریار طبع آزمایی در قالب شعر نو و شعر نیمایی هم داشته، اما در نهایت غزل را به عنوان تخصصی‌ترین قالب خود انتخاب کرد این دلبستگی به قالب غزل بود که او را به سمت و سوی غزلی ارزنده کشانید بدین ترتیب کار‌های شاخص و شاهکار وی نیز موجب استقبال جامعه بوده است.

شرفشاهی به تقسیم بندی اشعار شهریار پرداخت و ابراز کرد: شهریار تغزل در حوزه‌های عاشقانه، اجتماعی، عرفانی، توحیدیه‌ها و شعر‌های آیینی که در مدح و منقبت «اهل بیت (ع)» سروده را در کارنامه فعالیت‌های خود دارد از سوی دیگر، چون شهریار از سادات بوده است لذا یک احساس ارادت و نزدیکی ویژه‌ای با خاندان وحی و «اهل بیت (ع)» در خود احساس می‌کرد.

وی با اشاره به توانمندی‌های شعر شهریار ابراز کرد: شعر «علی‌ ای همای رحمت» یکی از اشعار بنام و مشهور شهریار است شهریار ارادت ویژه‌ای به «اهل بیت (ع)» داشت لذا در قلمرو شعر آیینی بسیار قوی ظاهر شد در عین حال شعر «علی‌ ای همای رحمت» را می‌توان در همین رده از اشعار شهریار دسته‌بندی کرد. شهریار در حوزه دفاع مقدس نیز آثاری ارزشمند دارد اشعاری بسیار نغز و جذاب که خواننده را به ذوق می‌آورد.

وی ویژگی‌های یک اثر ماندگار همانند غزل‌های شهریار را برشمرد و اظهار کرد: غالباً آثاری که به لحاظ ادبی در زمره شاهکار‌ها قرار می‌گیرند که از عواملی مطلوب در کنار هم جمع شده و شعر سروده شود تا به اثری ماندگار تبدیل شود، برای رسیدن به این مهم در قدم اول باید باید جنب و جوش سرودن یک شعر در شاعر ایجاد شود و در مرحله بعد مولفه الهام و اثربخشی شکل بگیرد با این مفهوم که شعر خودش بیاید و قالب خود را پیدا کند در این شرایط شاعر باید بر تمام ابعاد کلمات و موضوعات احاطه داشته باشد و مفهوم را به عالی‌ترین شکل ممکن و در مناسب‌ترین قالب عرضه کند در عین حال استفاده از صنایع ادبی به صورت اعلا در شعر به کار برود از سوی دیگر برای شکل گرفتن یک شاهکار ادبی شاعر باید مقتضیات زمان را با توجه به مسائل و مشکلات جامعه در شعر منعکس کند، نکته مهمتر اینکه نگاهی نیز به آینده داشته باشد تا بتواند به شاعری ماندگار در عصر‌های مختلف بدل شود کاری که افرادی همانند سعدی، حافظ و شهریار که در عصر ما می‌زیست در پیش گرفته بود.

شرفشاهی پیرامون شخصیت شهریار خاطرنشان کرد: شهریار یکی از نوادر ادبیات و شاعری ماندگار در تاریخ ایران شد بدین ترتیب وظیفه ما فراهم کردن زمینه انس و الفت جامعه با شخصیت این شاعر فرهیخته بیش از گذشته است و برای تحکیم ارتباط این شاعر با آیندگان باید به معرفی وی به نسل جوان و نسل آینده همت گمارد در عین حال رسانه‌ها نیز نقش مهمی دارند تا مانند یک پل ارتباطی نسل آینده و شهریار را به هم متصل کنند.

***روز ملی شعر و ادبیات فارسی

کاظم کامران شرفشاهی پیرامون روز ملی شعر و ادب فارسی گفت: بیست و هفتم شهریور با عنوان روز ملی شعر و ادبیات فارسی شناخته می‌شود از آنجا که شعر هنر ملی ایرانیان محسوب شده و ریشه و قدمت فراوانی در این سرزمین دارد و توانسته ایران را خواستگاه بزرگترین سخنوران دنیا کند، کشور ما سرزمین شاعران نامدار پارسی زبان است زبانی که در زمره مقدس‌ترین زبان‌ها قرار دارد.

وی در همین راستا ادامه داد: از آنجا که فارسی زبان اخلاق گراست در عین حال زبانی است الهام گرفته از آیات، روایات و احادیث لذا آثاری که توسط هنرمندانش سروده و یا ارائه می‌شود در زمره آثار ارزشمند جهانی قرار می‌گیرد لذا در تقویم ملی کشور روزی به نام شعر و ادبیات فارسی قرار داده شده است.

شرفشاهی علت نامگذاری روز بزرگداشت محمدحسین شهریار با عنوان روز شعر و ادب فارسی را مورد بررسی قرار داد و اظهار کرد: پیرامون علت نامگذاری روز بزرگداشت محمد حسین شهریار با عنوان روز شعر و ادبیات فارسی سخنان بسیار وجود دارد، اما باید در نظر داشت که این پیشنهاد از سوی علی اصغر شعردوست محقق ایرانی ارائه گردید با این حال برخی از شاعران و ادبا همچنین اساتید دانشگاه با این نظر موافق نبودند آن‌ها معتقد بودند نامگذاری روزی با عنوان شعر و ادبیات فارسی باید زمان و مناسبت خاصی داشته باشد مثلاً سالروز تولد و یا درگذشت رودکی پدر شعر فارسی و یا فردوسی به لحاظ ایجاد شاهنامه به عنوان احیاگر زبان فارسی، سعدی با عنوان شخصیتی که سلامت و روان شعر فارسی را تقویت نموده را و در سایه خود پرورش داده و یا حافظ که به لحاظ نگرش‌های عرفانی از بزرگان شعرای ادب فارسی شناخته می‌شود، با این حال و به دلایل خاص که به نظر می‌رسد دلایل ادبی متقن و محکمی را پشت سر ندارد روز بزرگداشت محمد حسین شهریار با عنوان روز شعر و ادب فارسی به تثبیت رسید و سالهاست که در این روز به گرامیداشت ادبیات فارسی پرداخته می‌شود.

برگزیده کنگره ادبیات مقاومت وضعیت شعر فارسی را طی سال‌های اخیر مورد بررسی قرار داد و تاکید کرد: در حال حاضر شاهد یک جهش در قلمرو شعر و ادب پارسی هستیم حرکت‌های شکوهمندی در این عرصه شکل گرفته به عنوان مثال رونق و رشد ادبیات کودک و نوجوان و همچنین حضور پررنگ بانوان و سرودن اشعار زیبای رویکردی ارزشمند است در عین حال افزایش تعداد انجمن‌های ادبی و توسعه یافتن این انجمن‌ها در سرتاسر کشور اقدامی ارزنده و ارزشمند به شمار می‌آید.

*** آسیب‌های حوزه شعر و ادبیات فارسی

وی آسیب‌های حوزه شعر و ادبیات فارسی را تشریح و بیان کرد: امکانات و تحولات رسانه و ارتباطات جمعی سبب شده است تعداد شاعران ما از هر عصر و زمان دیگری بیشتر شود در کنار این مسئله ما شاهد رواج ابتذال در عرصه شعر فارسی نیز هستیم مدعیانی در این عصر پیدا شده‌اند که خود را شاعر می‌دانند آن‌ها با عرضه دلنوشته‌های خود که در هیچ یک از چارچوب‌های شعری قرار نمی‌گیرد فضای حوزه شعر و ادبیات فارسی را مه‌آلود کردند بدین ترتیب سبب شدند تا کار‌های خوب و قوی دیده نشود.

شرفشاهی پیرامون علل دوری مخاطبان از شعر ابراز کرد: دلنوشته‌هایی که با عنوان شعر به چاپ می‌رسند موجب سرخوردگی و دلزدگی مخاطب می‌شود این کتاب‌ها فضای عرصه شعر را سنگین کرده است.

***عواقب درد ناک رشد تکنولوژی

نویسنده کتاب «آبروی آب» پیرامون علل رواج اشعار سطحی در عصر امروز تاکید کرد: دانشمندان علوم اجتماعی تاکید دارند که ثبت و رشد تکنولوژی ابتذال‌ها و سطحی‌نگری‌هایی را در فضای جامعه توسعه می‌دهد در این میان وسایل ارتباط جمعی نیز به علت در دسترس بودن به گسترش این ابتذال دامن می‌زنند از سوی دیگر امکان ارتباط با ملل دیگر و جوامع غربی زمینه را برای رواج بیشتر این ابتذال فراهم کرده در این میان کم کاری مدیران فرهنگی نیز نباید از نظر دور بماند با این همه باید تاکید کرد که این نسل جوان هستند که عموما تحت تاثیر تغییر و تحولات سطحی فرهنگی قرار گرفته و برخی از آنان تا زمانی کوتاه با این ابتذال همراهی می‌کنند.

وی در مورد آثار سطحی تولید شده در عرصه شعر بیان کرد: رواج آثار ابتذال گرا عموما عمری کوتاه دارد و از ماندگاری برخوردار نیست این آثار در مدت زمانی کوتاه رواج یافته و گستردگی عظیمی به خود می‌گیرد، اما به سرعت نابود می‌شود همانند درخشش شهاب سنگی در پهنه آسمان بی کران که پس از درخشیدن سریع محو می‌گردد با این همه این آثار تاثیر نامطلوبی را بر جوانان باقی می‌گذارد.

شرفشاهی به توصیف ادبیات و شعر خوب پرداخت و ابراز کرد: شعر خوب و یا ادبیات خوب همانند دو بال است اندیشه و تجربه است و فرد با خواندن شعرخوب می‌تواند نقش عنصر اندیشه در ماندگاری شعر را به خوبی درک کند به گواه ادبیات شناسان برای رسیدن به همین دانش و اندیشه لازم است تا در مسیر مطالعه و تجربه اندوزی قدم‌های بلندی برداشته شود و از اندوخته اساتید بزرگ این حوزه استفاده شود.

*** توهم دانایی

نویسنده کتاب «آشناترین غریب» از شکل گیری پدیده جدیدی با عنوان توهم دانایی نام برد و تاکید کرد: متاسفانه بسیاری از افراد که تجربه کافی در حوزه شعر و ادبیات فارسی ندارند پدیده‌ای با عنوان توهم دانایی را در وجود خود پرورش داده اند که موجب شده اشخاص به دنبال افزودن تجربه و دانش نباشند و به جای بهره گیری از این مولفه مهم به داشته‌های ذهن خود تکیه کنند و یا احساس خود را به زبان آورده و به عنوان کتاب شعر به جامعه عرضه کنند این افراد عموما تکیه بر عنصر احساس می‌کنند و آثاری را منتشر می‌کنند که به لحاظ اخلاقی و اجتماعی نه تنها ماندگار نیست بلکه در چارچوب هنر نیز نمی‌کنجد و حتی در مواردی دیده می‌شود که این آثار ضد اجتماعی هم هستند.

*** فراتر از مرز‌های گذشته

وی تاریخچه هزل و هجو در شعر فارسی را مورد بررسی قرار داد و اظهار کرد: البته نگاهی به تاریخ شعر و ادبیات فارسی نشان می‌دهد برخی از شاعران به هزل، هجو و طنز را در خارج از محدوده عرف در پیش گرفتند، اما هرگز چارچوب‌های اصلی شعر را زیر پا نگذاشته و چنین افسارگسیختگی که امروز در شعر می‌بینیم به وجود نیاوردند اکنون شعر‌های زیرزمینی و ممنوعه به مخاطبان عرضه می‌شود که طی سال‌های اخیر روندی پرشتاب پیدا کرده و در مدت کوتاهی فروکش کرده و از جمله مقوله‌های شکل گرفته در عرصه اشعار مبتذل بشمار می‌رود.

شرفشاهی بیان کرد: منتقدین و ادبای حوزه ادبیات و شعر فارسی بر این باورند که سطحی گرایی مرحله‌ای از طبع آزمایی شاعران جوان است که پس از مدتی فروکش می‌کند، زیرا این جوانان پس از کشف و کسب تجربه بیشتر به‌سوی سرودن اشعار مناسب حرکت می‌کنند.

نویسنده کتاب «گزیده ادبیات معاصر» وضعیت ادبیات و نویسندگان را مورد بررسی قرار داد و افزود: در طول تاریخ ادبیات ما هیچ گاه شاعر و یا سخنوری دیده نشده است که بتواند از طریق نوشتن کتاب به امرار معاش کامل بپردازد خصوصاً کسانی که تلاش داشتند تا استقلال کامل داشته باشند این افراد هرگز روی خوشی از ادبیات ندیدند افرادی همچون حافظ در قطعه شعری بیان کرد: آسمان کشتی ارباب هنر می‌شکند /تکیه آن به که بر این بحر معلق نکنیم.

شرفشاهی حرفه نویسندگی را مورد بررسی قرار داد و افزود: در طول چند دهه اخیر هیچ گاه شاعر و نویسنده به عنوان یک شغل ثابت به رسمیت شناخته نشدند و این حرفه نتوانستند جایگاه خاصی پیدا کند لذا این شغل یک حرفه تثبیت نشده در کشور ما است همین امر تاثیر مستقیمی بر عرصه ادبیات می‌گذارد، زیرا دغدغه اصلی نویسنده ابتدا حول محور شغل و فعالیت اول خود بر می‌گردد و پس از فراغت از شغل اول به حرفه نویسندگی می‌پردازد متاسفانه مسئولان فرهنگی ما علی‌رغم سخنان جذاب و شعار‌های فریبنده هرگز نتوانستند امتیازات و یا فرصتی مناسب برای اهالی فرهنگ فراهم کنند شاهد این حقیقت را باید حق‌التالیف‌های کتاب‌های شعر دانست که در سطحی بسیار پایین قرار دارد این درحالیست که اوضاع ناگوار صنعت چاپ و نشر به برخی از شاعران فشار وارد کرده و سبب شده تا ناشر حق نویسنده را نادیده بگیرد و به هیچ عنوان به آنان هزینه‌ای ندهد از سوی دیگر کاهش تیراژ کتاب‌های ادبی و تنزل آن موجب شده تنور ادبیات تنها به واسطه عشق، علاقه و انگیزه خود نویسندگان گرم بماند.

وی تاکید کرد: تنها کسانی در حوزه شعر و ادبیات باقی می‌مانند که به دنبال طمع‌های مادی وارد این عرصه نشوند این افراد با استعداد و انگیزه خود قلم زده اند و شور و عشق، آسمانی که در قلب و ذهن این شاعران وجود دارد به آنان نیرویی می‌دهد تا کار را با تمام مشقات و سختی‌ها ادامه دهند اگر چنین نبود قطعاً تا به حال فاتحه ادبیات خوانده شده بود.

شرفشاهی با اشاره به توسعه و گسترش مرز‌های ادبیات فارسی در خارج از کشور خاطرنشان کرد: متاسفانه مسئولان فرهنگی کم کاری‌ها و کوتاهی‌های فراوانی انجام داده‌اند، شعر و ادبیات فارسی این توانایی را دارد که مرز‌ها را در نوردد و به فرهنگ‌های دیگر عرضه شود، اما این حرکت نیازمند تلاش و کوشش و همراهی سفیران فرهنگی است، ما می‌توانیم با ترجمه بسیاری از آثار فاخر خود به زبان‌های دیگر همچنین برگزاری نشست‌های شعر و ادبیات در سایر کشور‌ها خصوصاً کشور‌هایی که زمینه ادبیات فارسی در آن وجود دارد به توسعه و گسترش دیدگاه‌ها و فرهنگ ایرانی اسلامی خود بپردازیم این مهم بر عهده رایزنان فرهنگی است.