در وزارت نفت دولت گذشته چه گذشت؟/ وضعیت مخازن نفتی کشور به روایت آمار

: بررسی کلی عملکرد برنامه چهارم در صنعت نفت و گاز در بخش بالادستی حاکی از عملکرد نسبتاً ضعیف و ناموفق در تحقق اهداف تعیین شده بوده است.

به گزارش خبرنگار اقتصادی میزان، عدم ثبات در سطوح تصمیم گیری وزارت نفت و شرکت های تابعه، مشکلات و تنگناهای ناشی از تحریم بین المللی در دسترسی به عوامل تولید و حضور فعال در بازارهای بین المللی اهم یکی از دلایل عدم تحقق کامل اهداف برنامه چهارم توسعه در وزارت نفت بوده است.

سرمایه بر بودن طرح های نفت و گاز و عدم کفایت منابع مالی تخصیص یافته به شرکت ملی نفت ایران از سوی دولت در راستای جبران کاهش جریان سرمایه گذاری، عدم دسترسی به تکنولوژی های جدید و دانش فنی به روز به دلیل شرایط بین المللی کشور و نیز وابستگی به انتقال دانش فنی به جریان سرمایه گذاری خاری در بسیاری از موارد از دیگر عوامل ضعف برنامه چهارم است.

قوانین دست و پاگیر
وجود قوانین دست و پاگیر و طولانی شدن انعقاد قراردادها و عدم وجود مشوق های کافی جهت تسهیل سرمایه گذاری خارجی و همچنین طولانی بودن فرآیند گشایش اعتبارات بای خرید تجهیزات مورد نیاز طرح ها و نقصان وجود رویه های یکسان و نظام مند در نظام بانکی جهت گشایش اعتبار اهم دلایل عدم تحقق کامل اهداف برنامه چهارم توسعه در وزارت نفت بوده است.

ضعف های برنامه چهارم
طولانی بودن فرآیند تهیه تجهیزات و کالای مورد نیاز طرح ها و فرآیند ترخیص کالا از گمرک، عدم تامین کالای مورد نیاز انجام طرح ها به دلیل عدم وجود مجوزهای قانونی و شرایط بین المللی، راندمان پایین نیروی انسانی شاغل به دلیل عدم تناسب تخصیص نیروهای فعال و مشاغل، عدم تکافوی ظرفیت پیمانکاران ایرانی توانمند برای اجرای پروژه های عظیم نفت و گاز، عدم تکافوی نیروهای متخصص و مجرب به ویژه در بخش عملیات حفاری و عدم کارایی قانون مناقصات در جهت انتخاب بهترین پیمانکار از جمله ضعف و چالش های برنامه چهارم بوده است.

چالش های صنعت نفت کشور
در حال حاضر صنعت نفت کشور در بخش بالادستی با چالش های اساسی روبرو بوده است که نرخ پایین ضریب بازیافت در کشور، توسعه نامناسب میادین مشترک نفتی و گازی، تاخیر در توسعه میدان گازی پارس جنوبی، طولانی شدن زمان اجرای پروژه ها، هزینه های بالای توسعه میادین نفت و گاز و کمبود منابع مالی از جمله چالش های پیش رو بوده است.

قابل توجه وزارت نفت
حدود 70 درصد از تولید روزانه نفت خام و حدود 90 درصد از تولید انباشتی نفت خام ایران طی یک قرن گذشته از 20 میدان نفتی صورت گرفته یا در نیمه دوم عمر خود به سر می برند یا در آستانه ورود به نیمه دوم عمر خود هستند بنابراین موضوع حفظ و نگهداشت توان تولید میادین نفتی یکی از مهم ترین اولویت های وزارت نفت است.



چرا که در صورت عدم توجه کافی به بحث نگهداشت توان تولید و ازیاد برداشت از این میادین ممکن است حجم زیادی از منابع نفت کشور در این مخازن باقیمانده و برای همیشه غیرقابل استفاده شود.

80 درصد تولید نفت از 20 میدان!
بیش از 80 درصد تولید نفت خام کشور در سال 89 از 20 میدان صورت گرفته است که در صورتی که برنامه های کوتاه مدت نگهداشت توان تولید در برخی از آنها اجرا شود، می توان در بازه زمانی یک تا 3 ساله با صرف هزینه نسبتاً پایین علاوه بر جلوگیری از افت تولید این میادین، حدود 5 درصد به تولید نفت خام آنها افزود.

بر اساس برآوردهای صورت گرفته در ابتدای سال 89، کل مخازن نفت کشور 226 عدد هستند که از این میزان 95 مخزن تاکنون توسعه نیافته اند. حداکثر حجم توان تولید نفت خام از این مخازن حدود یک میلیون بشکه در روز برآورد می شود لذا از آنجا که غالب این مخازن در اعمال بیشتر و دارای نفت سنگین هستند، هزینه توسعه بالایی برای توسعه آنها مورد نیاز است ضمن اینکه برای توسعه این مخازن به زمان طولانی و ایجاد تاسیسات جدید نیازمند هستیم.

وضعیت اسف بار مخازن نفتی کشور
به طور کلی دوره تولید هر میدان به سه بخش تولید زودهنگام، دوره تولید حداکثر و دوره افت تقسیم می شود اکثر عمده مخازن فتی کشور در انتهای تولید حداکثر یا ابتدای دوره سوم افت تولید قرار دارند و این در حالی است که اکثر مخازن گازی ایران هنوز به طور کامل توسعه نیافته اند. مقدار افت تولید در مخازن باتوجه به خواص فیزیکی سنگ و سیال، آبده و فشار مخزن و غیره متفاوت است.

در حال حاضر از 66 میدان تولید نفت خام کشور، بیش از 40 میدان در مرحله افت تولید قرار دارند، از آنجا که امکان سرمایه گذاری و اجرای طرح های نگهداشت توان تولید در تمام این میادین وجود ندارد، اولویت بندی آنها بسیار حائز اهمیت است.



معادن 86 درصد از تولید سال 89 از 22 میدان نفتی صورت گرفته است. این میادین در سال 89 معادل 3385.1 هزار بشکه در روز تولید کرده اند از میان این میادین چند میدان در مرحله توسعه قرار دارند و وارد مرحله افت تولید نشده اند.

برای نگهداشت توان تولید و جلوگیری از افت تولید در میادین خشکی در هر بشکه به طور متوسط 15 دلار و در مناطق دریایی در هر بشکه 30 دلار سرمایه گذاری کنیم. درمجموعه برنامه حدود 3.5 میلیارد دلار مجموع هزینه نگهداشت توان تولید در این میادین نیاز خواهیم داشت و از سوی دیگر به این میزان باید حدود 500 میلیون دلار برای سایر میادین نفتی در حال افت تولید و یک میلیارد دلار برای ارتقا و نوسازی تاسیسات و تعمیر چاه های میادین گازی اختصاص داد.

کل مخازن نفت شناخته شده کشور در ابتدای سال 89 معادل 226 مخزن بوده است از این میزان 131 مخزن تولیدی و 95 مخزن توسعه نیافته بوده است. بر اساس برآوردهای صورت گرفته از ذخیره و خواص این مخازن، می توان حدود یک میلیون بشکه با توسعه کامل این مخازن به ظرفیت تولید نفت کشور افزود اما از آنجا که صنعت نفت کشور با تنگناهای مالی، پیمانکاری مواجه است، توسعه این میادین مگر در مواردی که از لحاظ عملیاتی یا حقوق با محذوریت های مواجه باشد نباید در دستور کار قرار گیرد.