بحران آب در سال‌های آینده هم قطعی است/ 24 استان مشکل کم آبی دارند

: هر ساله با سپری‌ شدن فصل پاییز و نوسانات نزولات آسمانی، بارها مسئولان وزارت نیرو و مسئولان آبی کشور از مردم می‌خواهند تا با صرفه‌جویی آب، منابع آبی کشور را برای فصل تابستان حفظ کنند. این امر در طی ماه‌های اخیر به گونه‌ای دیگر از سوی وزارت نیرو و مسئولان عالی‌رتبه این وزارتخانه مطرح شد؛ به گونه‌ای که رسماً قائم وزیر نیرو از وجود تنش آبی در کشور طی سال آینده خبر داد.

به گزارش خبرنگار اقتصادی میزان، اعلام رسمی این خبر از سوی قائم مقام وزیر نیرو به خوبی نشان داد که بحران آبی کشور قطعی و جدی است و نیازمند برنامه‌ریزی‌های لازم از سوی مسئولان امر است. به طوری که طبق اظهارات وی از 31 استان کشور در 24 استان با مشکل کم آبی مواجه هستیم.

کاهش 17 درصدی نزولات جوی طی 44 سال گذشته
در همین حال قائم مقام وزیر نیرو در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی میزان، با اشاره به کمبود منابع آبی در کشور اعلام کرد: هم اکنون بخش عمده‌ای از سطح کشور خشک و نیمه‌خشک است و جغرافیای کشور طوری است که بخش عمده‌ای از صنایع و جمعیت و خدمات در مکان هایی است که از کوهستان‌ها و به عبارتی از منابع آب فاصله دارند. بخش دیگر هم این موضوع است که نزولات جوی در طول 4 فصل به طور یکنواخت نازل نمی‌شود که این خود یکی از محدودیت‌های شرایط حاضر را ایجاد کرده است.

به گفته ستار محمودی، در حال حاضر ما در فصلی مانند پاییز حدود 25 درصد از کل بارندگی‌های سالانه را داریم، در زمستان 40درصد بارندگی‌ها و ما‌بقی بارندگی را در فصول بهار و تابستان خواهیم داشت که سهم تابستان بسیار اندک و ناچیز است. پس با این متغیر‌های خاص آب و هوایی و پراکندگی‌ها کشور ما نیازمند یک نوع مدیریت خاص و ویژه در منابع آب است. این همان وضعیت بنیادی کشور است.

وی ادامه داد: بر طبق آمار 44 ساله گذشته کشور میانگین بارندگی کشور 250 میلی‌متر بوده که البته آمارهای جدید نشان‌دهنده کاهش این میزان بارندگی است. میانگین روان‌آب‌های کشور حدود 86 میلیارد متر‌مکعب بوده که این آمار در مقایسه با سال‌های دورتر و نسبت به میانگین بلند مدت آمار 44 سال؛ در سال 91 و 92 آبی، شاهد کاهش 48 درصدی روان آب‌ها بوده‌ایم.

قائم مقام وزیر نیرو، با بیان این که هم اکنون میزان نزولات جوی نیز به نسبت میانگین 44 سال گذشته، حدود 17 درصد کاهش یافته است ادامه داد: در شرایط کنونی این مقایسه‌های آماری به خوبی نشان می‌دهد که در تابستان سال آینده برای مناطق کویری که میزان نزولات کمتر است و یا مناطقی که فاصله زیادی با ارتفاعات دارند باید تمهیدات بهتری اندیشید تا با نوسانات کم‌آبی رو‌به‌رو نشوند.

به گفته محمودی، میزان بارش تعداد قابل توجهی از استان ها نسبت به متوسط بارش طولانی مدت به صورت بارزی کاهش یافته و در زمان حاضر از 31 استان کشور در 24 استان با مشکل کم آبی مواجه هستیم.

وی، با اشاره به کمبود منابع آب در سفره های زیر زمینی ادامه داد: در خصوص منابع آب زیر‌زمینی از 609 دشتی که در کشور به عنوان دشت‌های تأمین‌کننده و محل کشت و زرع وجود دارد حدود 290 دشت و یا به بیان دیگر قریب به 50 درصد این دشت‌ها با مشکل کاهش و پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی روبه‌رو هستند که این‌ یکی دیگر از چالش‌های عمده موجود و پیش‌ِ رو است.

وی معتقد است: پیامد 13 سال خشکسالی پیاپی، موجب کاهش قابل توجه حجم سدها و آب سفره های زیر زمینی شده و 517 شهر و 12 کلانشهر را در معرض کم آبی و حتی تنش آبی قرار داده است.

ﺳﺪ زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ راﻫﮑﺎری ﺑﺮای ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺳﻔﺮه ﻫﺎی آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ
از سوی دیگر عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس، با تأکید بر اینکه در حال حاضر بیلان آب کشور منفی است، گفت: وزارت نیرو برای افزایش برداشت از منابع آبی به جای استحصال بیشتر از ذخایرآب زیرزمینی باید بهره وری در مصرف از جمله تصفیه آب فاضلاب ها را در دستور کار خود قرار دهد.

محمد تقی توکلی ، در تشریح راهکارهای اساسی در جهت افزایش برداشت و توسعه مصرف آب در بخش کشاورزی، گفت: سالانه حدود 98 میلیارد متر مکعب آب در کشور استحصال می شود که حدود 60 میلیارد متر مکعب آن از طریق سفره های آب زیر زمینی و حدود 33 میلیارد متر مکعب دیگر از طریق منابع سطحی نیز تأمین می شود.

عضو کمیسیون کشاورزی مجلس، با بیان اینکه آب سفره های زیر زمینی قابل توسعه نیستند، ادامه داد: متأسفانه سالانه حدود 10 میلیارد متر مکعب اضافه برداشت از سفره های آب زیر زمینی داریم و به همین جهت آب سفره های زیر زمینی رو به اتمام هستند.

وی ادامه داد: اکنون 40 میلیارد متر مکعب مهار آب داریم که از این میزان فقط 33 میلیارد متر مکعب آب از منابع سطحی قابل استفاده است.

توکلی ‌با بیان اینکه یکی از برنامه های دولت این است که حدود 60میلیارد متر مکعب مخزن احداث کند، افزود: با بررسی های انجام شده با احداث 60 میلیارد متر مکعب مخزن هم بیشتر از 33 میلیارد متر مکعب افزایش برداشت نخواهیم داشت.

توکلی،با اشاره به اینکه در استان یزد سطح آب زیر زمینی به علت برداشت آب 60 تا 70 متر پایین رفته است، افزود: در حال حاضر به علت اینکه آب ذخایر زیرزمینی هدر می رود،حفر قنات در کشور ممنوع است.

نماینده مردم الیگودرز در مجلس شورای اسلامی،درپاسخ به این سوال آیا با احداث سدهای زیر سطح می توان بیلان منفی آب را کاهش داد اضافه کرد: به طور حتم با احداث سدهای زیر زمینی امکان استفاده بهتر یا توسعه منابع آب زیرزمینی وجود دارد.

نحوه ی کشت محصولات کشاورزی باید بازنگری شود
یک کارشناس محیط زیست وبهره وری منابع آب و انرژی نیز با اشاره به بحران منابع آبی کشور اعلام کرد: یکی از اصلیترین عوامل هدر رفت منابع آب عدم استفاده صحیح در بخش کشاورزی است،مصرف بالای منابع آب کشور در بخش کشاورزی و هدر رفت 60 تا 80 درصدی آب از مشکلات مربوط به این بخش است.

علیرضا اسعدی در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی میزان، ضمن بیان مطلب فوق ادامه داد: با وجود اینکه خشکسالی امان از طبیعت کشور گرفته، تغییری در نحوه مدیریت و استفاده بهینه از آب مشهود نیست. هنوز با وجود تبخیر بالا، بر روی منابع سطحی آب، سد ساخته می‌شود. سدهای ساخته شده باعث خشک شدن منطقه از جمله تالاب ها و دریاچه ها شده‌است که مشکلات زیست محیطی را برای مردم بومی به همراهآورده است.

وی، ضمن اشاره به اصلاح روش های کشت، با تاکید بر لزوم استفاده از آب شیرین کن در بخش کشاورزی ونیز تصفیه فاضلاب های شهری و صنعتی و استفاده مجدد از آن، اضافه کرد: در حال حاضر یکی از روش های تولید آب مورد نیاز در کشور نمک زدایی از آبهای شور با استفاده از دستگاههای اب شیرین کن به منظور استفاده در بخش شرب، کشاورزی و صنعت است که با این اقدام به حوزه های آبخیز آسیب کمتری وارد می شود.

این کارشناس منابع آب و انرژی با بیان این که سیاست های کلان بخش کشاورزی کشور باید مورد بازنگری قرار بگیرد ادامه داد: در حال حاضر 86 میلیارد مترمکعب منابع آب کشور در بخش کشاورزی مصرف شود که در این زمینه نوع و نحوه کشت باید مورد بازنگری قرار گیرد. به عنوان مثال با اجرای طرح هایی چون ارائه برنامه کشت به کشاورزان و خرید تضمینی محصولات استراتژیک، عدم حمایت و نیز ممنوعیت کشت محصولات غیرضروری و خارج از برنامه، تولید و توزیع بذرهای با نیاز آبی کم، توزیع کودهای دارای خاصیت هیدروژل که نگهداری رطوبت خاک را تا 700 برابر افزایش می دهد، می توان با سرعت زیادی از اتلاف منابع آبی کشور جلوگیری نمود.

مدیر عامل شرکت بنیان انرژی، با تاکید بر اینکه برای مبارزه با کم آبی و خشکسالی باید روش‌های آبیاری در بخش کشاورزی را تغییر داد، افزود: با تغییر روش‌های آبیاری از سنتی به مدرنمی‌توان از مصرف بی‌رویه آب در بخش کشاورزی جلوگیری کرد؛ اما این کار مستلزم اجرای زیرساخت‌های مناسب در این بخش است.

به گفته اسعدی، تامین آب بخش کشاورزی مستلزم برنامه‌ ریزی دقیق است که این برنامه باید توسط دو وزارت نیرو و جهاد کشاورزی تدوین شود.

وی با اشاره به بحران منابع آبی طی سال های 89 تا 1405 ادامه داد: با بحران آبی پیش رو در سال های آتی در صورتی که مصرف آب های زیر زمینی با این شدت ادامه یابد این منابع تجدید پذیر نخواهد بود.

مدیر عامل شرکت بنیان انرژی، میزان سرانه آب تجدید پذیر کشور را در سال 1340، 5500 متر مکعب اعلام کرد و گفت: این میزان در سال 85 به 1750 مترمکعب کاهش یافت و پیش بینی می گردد در سال 1400 به 1300 متر مکعب در کشور تنزل یابد.

این کارشناس منابع آب متوسط بارندگی کشور را یک سوم متوسط جهانی عنوان کرد و افزود: در صورتی که میزان مصرف آب کشور مدیریت نشود با بحران بزرگی در میزان منابع آب مواجه خواهیم شد و چه بسا بخش هایی از کشور به مناطقی غیر قابل سکونت تبدیل گردد.