ترافیکی که باز نشد؛ تونلی که نشت کرد

تونل در حال نشت کردن است و خودروهایی که در حال عبور از آن هستند هر یک از ریزش سقف هراسان هستند. ترافیک زیادی ایجاد شده است و پلیس راهور در تلاش است خودروها را در مسیری هدایت کند تا ترافیک کاهش یابد و خودروها از تونل خارج شوند.

14 شهریور سقف تونل توحید در مسیر شمال به جنوب در اواسط تونل سوراخ شد و آب به سطح داخلی تونل ریزش کرد. ریزشی که کارشناسان و مردم نسبت به آن با مشاهده خطوط ایجاد شده بر روی ستون هشدار داده بودند اما شهرداری به این هشدارها بی‌پاسخ بود و در مواردی که پاسخ می‌داد، این موضوع را تکذیب می‌کرد.

این تکذیب‌ها نتوانست از نشت تونل جلوگیری کند زیرا مشکل نه به امروز، گویا به زمانی باز می‌گشت که این تونل ساخته شد.

اقبال شاکری رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران علت اصلی ریزش سقف تونل و آب گرفتگی را شکستگی لوله آب و نبود عایق‌بندی می‌داند.

این عضو شورای شهر عنوان می‌کند پس از بازدید و بررسی شرکت آب و فاضلاب، عایق‌بندی به روش جدید به اجرا درآمد، اما به دلیل تاخیر در پرداخت به پیمانکار، روند اجرایی کند شد.

اما این سوال به وجود می‌آید چرا تونلی که 300 میلیارد در بازه زمانی سال های 1386 تا 1388 هزینه به خود اختصاص داده است، امروز سخن از نداشتن عایق‌بندی یا حتی عایق‌بندی نامناسب برای آن شود. پاسخ این سوال را رحمت‌الله حافظی رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران می‌دهد: طراحان این تونل به وضعیت خشکسالی استناد کرده و با راحتی خیال نسبت به این که سطح آب‌های زیر زمینی پایین است لایه ایزولاسیون تونل را از دستور خارج کرده‌اند.

اما آیا استناد به وضعیت خشکسالی می‌تواند پاسخی منطقی برای حذف لایه ایزولاسیون در ساخت پروژه‌ای به این حجم باشد؟ این در حالی است که یک تونل در برابر نزولات آسمانی سطحی، چاه‌های فاضلاب جذبی یا حتی ترکیدن یک لوله آب ساده نیاز به عایق‌بندی دارد و لزوما نباید به دلیل پایین بودن سطح آب‌های زیرزمینی، ایمنی را از یاد برد زیرا نشت آب در تونلی که محدوده‌ای بسته دارد اگر ریزش سقف را در پی داشته باشد می‌تواند منجر به تلفات انسانی زیادی شود.

در برابر تمام این ادعاها احمد دنیامالی که اکنون رئیس کمیته عمران و حمل و نقل شورای چهارم شهر تهران است و در سال‌های 86 تا 88 به دلیل قرار گرفتن در سمت معاونت فنی عمرانی شهردرای تهران او را سازنده این پروژه می‌دانند، در پاسخ به اظهار نظر حافظی که یک پزشک است می‌گوید بنده در تزریق آمپول تخصصی ندارم اما هر شخصی که می خواهد در مورد موضوعی اظهار نظر کند از متخصص همان حوزه در ابتدا سوال بپرسد و ابهام‌های خود را برطرف کند.

دنیامالی به عنوان سازنده این تونل می‌گوید: تونل توحید از قبل برای تزریق و آب‌بندی پیش‌بینی شده و بخشی از این اقدام نیز صورت گرفته است. اما این تونل شمالی و جنوبی است و از این جهت نیز عقل ایجاب می‌کرد برای آب‌بندی آن پول زیادی خرج نشود، چراکه اگر شرقی به غربی بود آب زیادی را جذب می‌کرد.

دنیامالی با یادآوری سالی که این پروژه در حال ساخت بود، عنوان می‌کند: در همان ابتدای ساخت متوجه شدیم که شاه لوله‌های آب تهران که قدیمی نیز هستند از این تونل عبور می‌کنند. قرار بود مسیر آن را شرکت آب و فاضلاب تغییر دهد. حتی این موضوع باعث ایجاد اختلاف بین شهرداری و سازمان آب شد.

با بررسی صحبت‌های ذکر شده توسط اعضای شورای شهر می‌بینیم که چه سازنده آن و چه دیگرانی که در این حوزه تخصصی ندارند همگی بر این نکته تاکید می‌کنند که «عایق‌بندی» موضوعی بوده است که به دلایل مختلف در این پروژه مغفول مانده است. دلیل خشکسالی باشد یا شمالی جنوبی بودن مسیر تونل و منطقی نبودن هزینه‌کرد برای عایق بندی و آب بندی آن در حال حاضر شاهد نشت در تونلی هستیم که 300 میلیارد به دوش شهر تحمیل کرد تا نه تنها گره ای از ترافیک محدوده توحید-میدان آزادی باز نکند بلکه 94 سال سریع تر از حد استانداردهای بین‌المللی به فرسودگی بیفتد.

عمر مفید یک تونل طبق استانداردهای مطرح شده 100 سال است و این تونل 6 سال پس از بازگشایی نشت کرده است. این نشت آب بدون شک منجر به فرسوده کردن اجزاء درونی و پنهان این پروژه شهری نیز شده است.

علی خاکساری دکترای برنامه‌ریزی شهری در گفت‌وگو با میزان ضمن تایید عدد 100 سال برای عمر مفید یک تونل می‌گوید: ساخت این تونل یک اشتباه بزرگ مدیریت شهری بود و افرادی که سازنده و توجیه گر آن بوده‌اند باید امروز پاسخگو باشند. به یاد دارم برخی کارشناسان شهری که به منافع خود در همکاری با شهرداری می‌اندیشیدند، وجود 20 میلیون جمعیت تحت پوشش فرودگاه امام (ره) و قرار گرفتن این پروژه را در مسیر فرودگاه، ادله‌ای معقول در ساخت آن می‌دیدند. این درحالی است که این دو موضوع کاملا بی‌ارتباط بود.

حتی اگر به گفته های این کارشناسان در آن بازه زمانی اعتماد کنیم و خود را در آن دوره تصور کنیم می‌بینیم که مدیریت شهری می‌توانست در همان زمان و نه امروز بجای ساخت تونل توحید خط یک مترو را به فرودگاه امام (ره ) متصل کند.

با بازبینی ترافیک محدوده آزادی-توحید به تایید نکته ای که این کارشناس شهری مطرح کرده بود پی می‌بریم که باز شدن گره ترافیکی این محدوده تنها به یک چراغ قرمز منظم و ساماندهی ترافیکی نیاز داشت زیرا ساخت این تونل هیچ توجیه اقتصادی و فنی برای بازگشایی گره‌های ترافیکی ندارد.

شهر تهران مجموعه‌ای از اتوبان‌ها و تونل‌هایی است که میلیاردها از جیب شهر زده‌اند اما با قد کشیدن خود، خودروها را دعوت به تردد در خیابان کرده‌اند. این پروژه‌های شهری نیاز به هزینه‌های زیادی برای نگهداری نیز دارند. ضمن این که تنها دارندگان خودرو امکان استفاده از آنها را دارند این در حالی است که هزینه آن از جیب تمام شهروندان تأمین می‌شود. اگر تغییر سیاست شهرداری تهران برای توسعه خطوط مترو بجای ساخت اتوبان و تونل سال‌ها پیش انجام می‌شد امروز شاهد پروژه‌های میلیاردی که به دلایل نامشخص وصله و پینه شده‌اند و منجر به تهدید جان شهروندان می‌شود نبودیم.

گزارش از سیده لیلا موسوی نسب