نویسندگان از کاهش سرانه مطالعه کتاب می‌گویند/فضای مجازی خطر یا فرصت؟

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی ، این روزها افزایش نرخ کتاب و همچنین بهای کاغذ در مجامع ادبی و اهالی چاپ و نشر به چالشی جدی در عرصه کتاب و کتابخوانی تبدیل شده است. چالشی که شاید بدون حمایت نهادهای فرهنگی و مسئولین آن به راحتی بر طرف نشود.

قیمت بالای کتاب یکی از اصلی‌ترین دلایل خرید کم این محصول فرهنگی از سوی مردم و حذف این کالای بنیادی از سبد خرید خانوار است. فرقی نمی کند که کاغذ کتاب داخلی باشد و یا وارداتی اما در هر صورت آنچه از سوی ناشرین بهانه اصلی بالا رفتن قیمت کتاب محسوب می‌شود بدون شک افزایش قیمت کاغذ است. 

البته از سوی بسیاری از دست اندرکاران صنعت چاپ و نشر قیمت کنونی کتاب آن قدرها هم بالا نیست. آنها اعتقاد دارند که با کمترین سود ممکن کتاب را راهی صنعت چاپ می کنند و می گویند که نرخ خرید کتاب نسبت به بسیاری از کالاها پایین تر است اما چه اتفاقی می افتد که این بهای کم باز هم برای جامعه زیاد است.

اصغر قاضی زاده هاشمی عضو کمیسیون فرهنگی مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگی ، درخصوص کاهش سرانه مطالعه کشور و دلایل آن گفت: بخشی از کاهش سرانه مطالعه کتاب در کشور به توسعه فضای مجازی بر می‌گردد. بحث فضای مجازی به صورت جدی در کشور جا باز کرده و نه تنها در بخش کتاب بلکه در سایر رشته‌های فرهنگی نیز تاثیرگذار بوده است.

وی در همین راستا ادامه داد: تاثیر فضای مجازی بر کاهش سرانه مطالعه کتاب واقعیتی عینی است. البته مطالعه کتاب تنها به کتاب کاغذی ختم نمی‌شود و می‌توان به کتاب‌های صوتی و دیجیتال هم اشاره کرد اما با نگاهی ساده به وضعیت مطالعه عمومی و افت تیراژ کتاب‌ها در خواهیم یافت که اوضاع سرانه مطالعه کتاب در کشور خوب نیست.

قاضی زاده هاشمی کاهش کیفی آثار ادبی را یکی دیگر از دلایل کاهش سرانه مطالعه در کشور خواند و اضافه کرد: مردم کتاب خوب و با کیفیت را قطعاً خواهند خواند. ما کمی در بخش تالیف کتاب و تولید آثار شاخص، بارز، فاخر و برجسته دچار افت و مشکل شده‌ایم.

وی در همین رابطه اذعان کرد: البته طی سالیان گذشته کتاب‌های شاخصی نوشته شده و مخاطبان بسیار بالایی هم داشته‌اند اما واقعیت امر این است که تعداد این آثار هنوز هم کم است.

***فضای مجازی آفت زبان فارسی شده‌ است/مکالمات امروز به سمت غارنشینی رفته است

احمد یوسف‌زاده نویسنده کتاب "آن بیست و سه نفر" در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگی ، با اشاره به مشکلات فراوانی که فضای مجازی برای عرصه ادبیات بوجود آورده گفت: مختصر گویی موجود در فضای مجازی غنای ادبیات و زبان فارسی را کم کرده و بدنه زبان را به شدت نحیف نموده است. مکالمات این روزها در زبان فارسی به زمان غارنشینی برگشته است و به عنوان مثال ما در جواب کسی که می گوید امروز روز بسیاری خوبی است و می توان در آن زندگی کرد تنها یک استیکر و علامت می فرستیم. از نظر من با وجود تمام مشکلات و ضرباتی که فضای مجازی به بدنه زبان فارسی زده می توان هوشمندانه از این ظرفیت فراگیر در میان جامعه استفاده کرد.

نویسنده کتاب "اردوگاه اطفال" درباره دلایل تضعیف زبان فارسی در دوران کنونی تاکید کرد: یکی از عوامل عمده و مهم تضعیف زبان فارسی در عصر حاضر فضای مجازی است. فضای مجازی آفت ادبیات و زبان فارسی شده است. این فضا مردم را از گفت و گو و مکالمات دور کرده و همه چیز را به خلاصه گویی و فرستادن برخی استیکرها ختم کرده است.

قشر فرهنگی و نویسندگان شاید نوک پیکان کاهش محسوس آمار کتابخوانی در جامعه هستند. در زمانه ای که فضای مجازی سلطه اکثر رسانه ها را در دست گرفته، کاهش سرانه مطالعه در سطح کشور امر چندان غیر طبیعی نیست.

حال باید دید مسئولین فرهنگی و زمامداران عرصه فرهنگ و به خصوص ادبیات ایران تا چه حد توانسته اند طی سالهای گذشته با برنامه ریزی های مدون و دقیق در برابر این تهدید ایستادگی کنند.

اکثریت محققین و پژوهشگران حوزه کتاب با اشاره به ترویج بی رویه استفاده از فضای مجازی و وجود خوراک ادبی فست فودی و زود بازده و البته بدون منبع موثق اشاره داشته اند اما در عین حال اکثریت آنان اذعان می کنند که در شرایط فعلی باید از این تهدید استفاده به نفع داشت.

تدوین صحیح و ترویج استفاده از کتب مجازی، صوتی و برنامه های گوشی همراه در خصوص کتاب می تواند راهکاری جدی و موثر در زمینه کتاب و کتابخوانی باشد اما متاسفانه این راهکار بسیار کندتر از فضای مجازی پیش می رود و می توان گفت رشدی لاک پشتی داشته است.

احمد یوسف زاده نویسنده و پژوهشگر حوزه ادبیات در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگی ، درخصوص آخرین مجموعه فعالیت های خود در عرصه نویسندگی گفت: به امید خدا قرار است که خاطرات دوران اسارتم را با سه کتاب تکمیل کنم. در حال حاضر دو کتاب نوشته شده که در جمع داستان سه سال از دوران اسارتم را شامل می شود و هم اکنون نگارش کتاب سوم را آغاز کرده ام.

وی در همین راستا افزود: کتاب سومم به زمان اسارت من در اردوگاه موصل و اتفاقات و روزگار آن دوران اختصاص خواهد یافت. در حال حاضر نگارش آن را آغاز کرده ام و به امید خدا در نمایشگاه کتاب سال آینده از آن رونمایی می کنم.

نویسنده کتاب "اردوگاه اطفال" درباره دلیل کاهش سرانه مطالعه کشور تاکید کرد: برخی می گویند هزینه تهیه کتاب باعث شده تا مردم کمتر به سمت کتاب بروند اما من اعتقاد دارم که هزینه تهیه کتاب بالا نیست. در حال حاضر هزینه تهیه یک کتاب هم‌قیمت با خرید یک نوشیدنی در کافه است.

وی در همین رابطه اضافه کرد: من به تازگی در تهران بودم و در یک کافه یک نوشیدنی به مبلغ 15 هزار تومان خریدم. در حالی که با این قیمت می توان به راحتی یک کتاب تهیه کرد. این مشخص می کند هزینه خرید کتاب در مقایسه با سایر اقلام روزمره اصلاً بالا نیست.

این نویسنده انقلابی درباره تاثیر فضای مجازی بر کاهش سرانه مطالعه اضافه کرد: فضای مجازی بدون شک تاثیر منفی بر مطالعه کتاب در میان جامعه داشته که قابل چشم پوشی نیست اما باز هم نمی شود همه تقصیر را بر گردن فضای مجازی انداخت زیرا در برخی کشورها با وجود حضور پیشرفته تر فضای مجازی شاهد سرانه بالای مطالعه کتاب هستیم.

وی با اشاره به علاقمندی مردم به مطالعه کتب دفاع مقدس افزود: از نظر من محتوا در افزایش آمار کتابخوانی موثر است. همانطور که می بینیم سرانه مطالعه کتب دفاع مقدس نسبت به سالهای گذشته به شدت افزایش یافته و دلیل اصلی این افزایش محتوای چنین آثاری و جذابیت آنها برای مردم است. نسل جوان امروز عطش آشنایی با دوران دفاع مقدس را دارد. در این روزگار که از دوران جنگ دور شده‌ایم نسل جوان علاقمند به دانستن در مورد آن تاریخ و رویدادهای زمان دفاع مقدس است و همین عاملی شده تا چنین کتبی به این مورد استقبال واقع شوند.

هر روزه مطالعات بسیاری در باب دلیل و چرایی کاهش سرانه مطالعه کتاب در کشور انجام می شود اما هیچگاه راهکاری مناسب برای جلوگیری از هدر رفت کاغذ و همچنین هدف گذاری برای صنعت چاپ و نشر در نظر گرفته نشده است.

ناشرین نیز در این میان به دلیل عدم حمایت دولتی مجبور به خود اکتفایی و بالا بردن قیمت کتاب‌هایشان هستند. با اینکه می دانند این اتفاق به کاهش خرید منجر می شود اما هزینه کاغذ چاره ای برای آنها نگذاشته است.

این روزها به صورت سالانه شاهد کاهش تیراژ بسیاری از آثار برتر ادبیات ایران و جهان در کشور هستیم و شاید این عدم رغبت جمعی تنها به قیمت کاغذ و کتاب ختم نشود. حال باید دید چه تصمیمی برای صنعت نشر و چاپ گرفته می شود تا بحران کاهش سرانه مطالعه کتاب بر طرف شود.