نگاهی به آثار ماندگار تلویزیونی در ایام ماه محرم/مختارنامه سریالی که تکراری نمی‌شود
به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی ، یکی از مقاطع زمانی که تلویزیون در کارنامه کاری اش می‌درخشد و ارتباط خوبی را با مخاطبان بیش از هر زمان دیگری برقرار می‌کند ماه محرم است. هر ساله در این ماه سریال های مختلفی برای مخاطبان پخش می شود که از این میان برخی ماندگار شده و برخی نیز با وجود بازپخش تازگی دارند.
خبرنگار گروه فرهنگی در این گزارش به بررسی ماندگارترین سریالها در طول سال‌های پس از انقلاب اسلامی پرداخته است.
"روایت عشق" سریالی قابل تأمل در دل دفاع مقدس
روایت عشق نام یک مجموعهٔ تلویزیونی ایرانی به کارگردانی "علاءالدین رحیمی" و "انوشیروان ارجمند" است که در سال ۱۳۶۴ تهیه و از شبکه یک سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش گردید. این مجموعه تلویزیونی، اولین سریالی است که بعد از انقلاب اسلامی، درباره حوادث قیام عاشورا و نبرد کربلا ساخته شد.
تقریبا اولین سریال بزرگ درباره کربلا است که درست به خود فاجعه می‌پردازد. این سریال در بیدخت گناباد جلوی دوربین رفت و برای همین هم اکثر بازیگرانش از اهالی مشهد بودند مثل خود انوشیروان ارجمند که نقش ابن سعد را بازی کرد و همین طور مرحوم رضا سعیدی که ابن زیاد بود و نقش کوتاه اما موثرش، او را به خیلی‌ها شناساند.
صحنه‌های ماندگار این سریال، صحنه‌هایی مانند بازی غلام سیاه "علی اوسیوند"، شهادت حر و شهادت خود امام هم در نوع خودش تازگی داشت. محمد الهی و جواد طوسی منتقد سینما از دیگر بازیگران روایت عشق بودند.
"روایت عشق" از سریال‌های مهجور و کمتر دیده شده‌ای است که به نسبت زمان ساخته شدنش که در سال‌های میانی جنگ ایران و عراق بود، سریالی قابل تامل است.
"آخرین دعوت" لبیک به ندای هل مِن ناصر یَنصُرُنی
"آخرین دعوت" به تهیه‌کنندگی مهران رسام و کارگردانی حسین سهلی زاده داستان استاد دانشگاهی به نام یوسف زمانی‌فر را روایت می‌کند که نماینده سابق مجلس بوده و طی سفری کاری برای پیدا کردن اسنادی عازم زادگاهش در غرب کشور می‌شود اما در حادثه‌ای٬ دچار سانحه شده و بعد از به هوش آمدن در بیابان متوجه می‌شود به سال ۶۰ هجری برگشته و سر از کوفه در آورده٬ واقعه عاشورا نیز در شرف وقوع است.
"آخرین دعوت" سریالی بود که مخاطبان را با موضوع سفر در زمان از حال به دل واقعه کربلا و محرم ۶۱ پیوند داد.
حسین سهیلی‌زاده که با ساخت سریال‌هایی مثل "فاصله‌ها"، "ترانه مادری" و "دلنوازان"، "دختران حوا"، "آوای باران" و "هست و نیست" نشان داده که فضای ملودرام محبوب مخاطب تلویزیونی را می‌شناسد، سعی کرد تا از این تلفیق، فضایی متفاوت بسازد.
در هیئت‌ها هر عزاداری در دل محرم با عبارت "هل مِن ناصر یَنصُرُنی" خود را یاور امام حسین(ع) می‌داند و به این حضرت لبیک زبانی می‌گوید و ناگهان سریال آخرین دعوت از تلویزیون پخش شد که قصه آن به گونه‌ای ساخته و پرداخته شد که هر بیینده و مخاطبی خود را جای شخصیت اصلی فیلم قرار می‌داد و دوست داشت به امام حسین(ع) باری برساند و آن وقت هر مخاطب و عزاداری متوجه می شد که یاری سیدالشهداء(ع) به آسانی ممکن نمی شود.
فضای آخرین دعوت تقریبا شبیه همان فضایی بود که قریبیان در فیلم "سفیر" تجربه کرده بود. او آنجا نقش قیس بن مسهر سفیر امام حسین(ع) را بازی می‌کرد که در کوفه غریبه بود و اینجا در آخرین دعوت هم نقش مردی غریبه در کوفه را بازی می‌کرد.
سریال ۱۳ قسمتی سهیلی‌زاده برش‌هایی مداوم بین زمان گذشته، قصه یوسف در کوفه و زمان حال و تلاش نزدیکان یوسف برای پیدا کردن او بود. البته این برش‌ها و فضای نامتعارف برای بیننده سنتی تلویزیون تازگی داشت.
در این سریال فرامرز قریبیان، حامد بهداد، الهام حمیدی، مرجان شیرمحمدی و شهرام عبدلی به ایفای نقش پرداخته‌اند.
"معصومیت ازدست‌رفته"؛ روایت عشق شوذب علوی و راهبه مسیحی
"معصومیت ازدست‌رفته" به کارگردانی داوود میرباقری سال ۸۲ از شبکه سه سیما، با حضور بازیگرانی چون امین تارخ، فریبا کوثری، سارا خوئینی‌ها، داریوش فرهنگ، مرحوم داوود رشیدی، اکبر عبدی، امید زندگانی و حدیث فولادوند پخش شد.
امین تارخ و فریبا کوثری بازیگران اصلی این سریال میرباقری بودند که ارتباط محسوسی با واقعه عاشورا داشت. داستان این سریال، به سده نخست هجری برمی‌گردد و با محوریت شخصیتی به نام شوذب شکل می‌گیرد. شوذب از یاران حضرت علی(ع) است، منتها در ادامه خزانه‌دار کوفه و امویان شده است.
میرباقری شوذب را در میانه عشق بین دو زن ترسیم می‌کند. نخستین زن ماریاست که زمانی مسیحی بوده و خاطرات شیرینی از دوران خلافت علی دارد که به منزل آنها سر می‌زده و دستگیر فقر و تنگدستی‌شان بوده است. دیدن شوذب، ماریا را به یاد حضرت علی (ع) می‌اندازد و همین به‌تدریج علاقه او را به شوذب شکل می‌دهد. ماریا که پس از مرگ مادر به دیر سپرده‌شده و به قالب راهبه مسیحی درآمده است، همچنان دل درگرو عشق شوذب دارد و برایش پیام‌هایی عاطفی می‌فرستد و در مواجهه بین این دو، شوذب نیز گرفتار عشق ماریا می‌شود؛ اما زن دوم یک یهودی است به نام حمیرا که با شمایل کولی‌وار خویش، دل شوذب را می‌فریبد و او را به‌تدریج با وسوسه به راه‌یابی بیشتر به دستگاه خلافت امویان از ایمان دور می‌سازد.
به‌این‌ترتیب سریال میرباقری در یک عرصه دوسویه شکل می‌گیرد: سویه‌ای که نهایتش به سعادت ختم می‌شود و سویه‌ای که فرجامش جز شقاوت نیست و اکنون شوذب باید بین این تنگنا راهی را برگزیند. شوذب نهایتاً با ماریا ازدواج می‌کند اما به دلیل رفت‌وآمدهای مکرر حمیرا نسبت به او بی‌محبت شده و ماریا او را ترک می‌کند. ماریا در هنگام زاییدن پسرش از دنیا می‌رود و شوذب نیز با حمیرا ازدواج می‌کند؛ اما چند سال بعد پسر شوذب، زید، اتفاقی عاشق ربابه دختر حمیرا می‌شود و در این راه کشته می‌شود. شوذب هم دیوانه شده و ربابه را در مجلس عروسی‌اش می‌کشد؛ اما نهایتاً به‌وسیله سواری از زندان نجات پیدا می کند.
"مختارنامه"؛ انتقام دوست داشتنی از قاتلان اباعبدالله(ع)
مجموعه تلویزیونی "مختارنامه" به کارگردانی داوود میرباقری از سال ۸۹ به روی آنتن شبکه یک سیما رفت.
نبودن جمشید هاشم‌پور دریکی از ماندگارترین سریال‌های ساخته‌شده همه‌سال‌های فعالیت تلویزیون شاید بزرگ‌ترین حسرت این بازیگر شناخته‌شده باشد.
قرار بود "مختار" سریال میرباقری، جمشید هاشم‌پور باشد اما عواملی دست‌به‌دست هم دادند تا او قید حضور در "مختارنامه" را بزند و در عوض فریبرز عرب‌نیا ایفاگر آن نقش شود.
ظاهراً جمشید هاشم‌پور نخستین گزینه‌ای بود که میرباقری برای نقش اول سریال پرزحمتش در نظر گرفته بود. هاشم‌پور پیش از ساخته‌شدن "مختارنامه" در "مسافر ری" هم نقش‌آفرینی کرد و با بازی در نقش ابوعون توجه داود میرباقری را برانگیخت.
زمان طولانی سریال، دیالوگ‌های طولانی و موارد دیگر، انتخابی را رقم زدند که نتیجه‌اش جایگزینی عرب‌نیا به‌جای هاشم‌پور بود. این بازیگر نام‌آشنا برای حضور در یکی از زیباترین و البته طولانی‌ترین سریال‌های ساخته‌شده درباره امام حسین (ع) سختی‌های زیادی را به جان خرید. یک دهه از حضور در سینما صرف‌نظر کرد و تمام‌وقتش را به حضور در "مختارنامه" اختصاص داد.
میرباقری خودش درباره ساختن این سریال گفته بود: پس از ساخت سریال امام علی (ع) شیفته جست‌وجوی سلمان، صحابی بزرگ و ایرانی‌تبار حضرت محمد(ص) شدم. قریب ١٠سال با او سفر کردیم و به جست‌وجوی حقیقت پرداختیم. از ایران و حضرت زرتشت تا بیت‌المقدس و حضرت مسیح(ع) و ازآنجا تا سرزمین حجاز و مکه… رفتیم و رفتیم و رفتیم و با عشق سلمان به علی (ع) آرام شدیم… در واپسین لحظاتی که فکر می‌کردم با سلمان فارسی به انتهای راه نزدیک شده‌ام، ناگهان دونده‌ای ظاهر شد و چون باد خود را به خط پایان رساند، خوب که نگاه کردم دیدم مختار است…
مجموعه "مختارنامه" روایتگر زندگی یکی از شخصیت‌های بزرگ تاریخ شیعه، مختار بن ابوعبیده ثقفی است که پس از واقعه جان‌سوز عاشورا به خونخواهی حضرت سیدالشهدا(ع) برخاست و در سال ۶۶هجری قیام خود را آشکار کرد و موفق شد بر دشمنان اهل‌بیت غلبه یافته و اکثر قریب به‌اتفاق کسانی را که در واقعه عاشورا دست داشتند به سزای اعمال زشتشان برساند.
این سریال فروردین سال ١٣٨٣ در "احمدآباد مستوفی" کلید خورد و ساخت این مجموعه علاوه بر دکورهای این لوکیشن، در ورامین، آبادان، شاهرود و شهرک سینمایی دفاع مقدس با تصویر قریب به ٢٠٠ لوکیشن داخلی و خارجی انجام شد.
غیر از عرب‌نیا بازیگران شناخته‌شده‌ای همچون انوشیروان ارجمند، ژاله علو، ابراهیم‌آبادی، گوهر خیراندیش، فریبا کوثری، شهرام حقیقت دوست، الهام حمیدی، حدیث فولادوند، رضا رویگری، نسرین مقانلو، آهو خردمند، مهدی فخیم‌زاده، رضا کیانیان، ویشکا آسایش، مرحوم داوود رشیدی، امین زندگانی، فرهاد اصلانی، فرخ نعمتی، پرویز پورحسینی، بهنوش طباطبایی و محمد صادقی هم در این سریال به ایفای نقش پرداختند.
سریال "مختارنامه" پس از گذشت سال ها همچنان از سریال های قوی و ماندگار محسوب می‌شود که با وجود بازپخش های متعدد همچنان برای مخاطبان تازگی دارد.
