نگاهی به ارتباط و پیوند محکم سرانه مطالعه کتاب و فرهنگ جامعه

خبرگزاری میزان - چندی پیش محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در نشستی اعلام کرد : بخش تولیدکتاب و نشر باید به عنوان حوزه پیشران در میان حوزه‌های مختلف فرهنگی و هنری کشور مطرح باشد و از سوی نهاد‌های مختلف تقویت شود لذا مجموعه وزارت فرهنگ با کمک همه امکانات موجود تلاش خواهد کرد که از مشکلات فعالان حوزه نشر کاسته شود. توجه به این نکته که فرهنگ با در اولویت قرار گیرد بسیار مهم است.

کارشناسان فرهنگ و اجتماعی بر این باورند که از آنجا که نفوذ عوامل فرهنگی بر رفتار انسان قطعی است لذا اولویتهای فرهنگی اگرچه به خودی خود تعیین کننده به نظر نمی رسند اما یک مؤلفه از نظام پیچیده و عوامل تاثیر گذار بر جوامع محسوب می شوند بدین معنا سرانه مطالعه نیز برخواسته از ارزش های حاکم بر فضای جامعه ما بوده و در جهت ترمیم آن باید تلاش کنیم .

حال اگر قرار است که مطالعه را عاملی مهم و تاثیر گذار بر روند رشد جامعه خود قرار دهیم باید سیاستگذاری در زمینه فرهنگ را مورد توجه قرار دهیم و در عین حال در نظر داشته باشند که حمایت به شیوه درست قطعا می تواند در هدایت جامعه به سوی فرهنگ درست کتاب و کتاب خوانی دخیل شود از سوی دیگر بالا بودن قیمت برخی کالا ها همانند کاغذ بر خرید کتاب بسیار اثر گذار است.

متاسفانه آمارها نشان می دهد سرانه مطالعه در کشور ما روز به روز کاهش یافته و اکنون نیز با کم شدن خرید کتاب و کاهش مطالعه علاوه بر تاثیرات بلند مدت بر فرهنگ حوزه نشر نیز صدمات فراوانی را متحمل شده است.

البته برخی از فعالان عرصه فرهنگ معتقدند مطالعه در فضای مجازی با کمک کتاب هایی که به صورت «پی دی اف» درپیام رسان ها در اختیار جامعه قرار میگرید آمار درستی را از میزان مطالعه نشان نمی دهد زیرا افزایش قیمت کاغذ و به دنبال آن  بالا رفتن قیمت کتاب سبب شده بخشی از جامعه مطالعه‌گر به سمت فضای الکترونیک روی آورده و اقدام به خواندن کتاب‌ها به صورت مجازی کنند زیرا هزینه های کمتری را برای مخاطبان به همراه دارد.

همراهی با فناوری جدید

در این زمینه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اهمیت چگونگی تقابل با «فناوری‌های جدید» را مورد بررسی قرار دادو گفت: نمی‌توان با کشیدن دیوار مانع ورود فناوری جدید به سبک زندگی‌ها شد بلکه باید با ریل گذاری‌های مناسب شرایطی را برای توسعه مطالعه فراهم کنیم تا این فناوری‌ها موجب تقویت حوزه‌های فرهنگی شود، همانند اقداماتی که در نمایشگاه مجازی کتاب تهران انجام شد و هزاران کتاب به سراسر کشور و حتی دورافتاده‌ترین نقاط ارسال شد.

اسماعیلی اظهار کرد:  به همراه همکارانم در مجموعه وزارت فرهنگ نهایت تلاش خود را میکنیم که به ترویج فرهنگ کتاب خوانی کمک کنیم که در این راستا باید تا جایی که می‌شود شرایط تولید و فروش کتاب را تسهیل کنیم، اما در این خصوص نباید از اهمیت تولید محتوای آثار غافل شویم.

در این میان شهریار عباسی نویسنده کتاب «زنی پنهان در میان واژه‌ها» انتشار کتاب‌های الکترونیک و صوتی را چندان به نفع نویسندگان ندانست و تصریح کرد: عموما انتشار کتاب‌هایی که به صورت الکترونیک و یا صوتی منتشر می‌شوند منفعتی برای نویسنده در بر ندارند، زیرا ناشر حق انتشار بابت کتاب در فضای مجازی و یا به صورت صوتی به نویسنده نمی‌دهد بیشترین منافع این کتاب‌ها در جیب ناشر می‌رود البته باید در نظر داشت که ممکن است در آینده کتاب‌های چاپی از بین بروند، زیرا فناوری سبب خواهد شد که تحولات متعددی پیش‌روی حوزه نشر و نویسندگی قرار بگیرد.

کتاب و مطالعه محور توسعه فرهنگ

محمد حسین علیجان زاده روشن مسئول محتوای انتشارات معارف  به تاثیر قیمت کاغذ و رونده توسعه فرهنگ و سرانه مطالعه اشاره و بیان کرد: اگرچه افزایش قیمت مواد اولیه تاثیر بسزایی در حوزه چاپ و نشر داشته، اما باید توجه داشت که هرچه قیمت مواد اولیه خصوصاً کاغذ کاهش یابد قطعاً می‌تواند به توسعه فرهنگ جامعه کمک کند در این میان خانواده‌ها نیز می‌توانند سهم بیشتری از کالا‌های فرهنگی را در سبد خانواده خود در نظر گرفته و به ارزش، اهمیت و رشد فرهنگ نزدیک خواهند شد، لذا تجربه نشان داده اگر بخواهیم می‌توانم به تولید ارزنده بپردازیم و برای این مهم باید از تمام توان خود استفاده کرده و در این راه همراهی مسئولان نیز بی تاثیر نخواهد بود چنانچه بتوانیم تولید ارزنده‌ای برای کاغذ داشته باشیم قطعاً پس از تامین نیاز داخلی می‌توانیم دست به صادرات زده و ارز آوری قابل توجهی را برای کشور کسب کنیم.

در این میان علی اسکندری نویسنده کتاب اظهار کرد: برخی از ناشران میزان زیادی از کاغذ را دریافت می‌کنند و برخی دیگر به مقدار بسیار کم و یا حتی در مواردی اصلاً کاغذ دولتی دریافت نمی‌کنند که این بی عدالتی و ناعدالتی در توزیع را دامن می‌زند لذا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌تواند دورنمایی از نوع و شیوه توزیع کاغذ را داشته باشد و مستقیماً در امر توزیع دخالت نکند در این شرایط قطعاً می‌توان منتظر رویداد‌های مناسبی در شیوه توزیع کاغذ بود.

کاهش مخاطبان حتی در بخش کتاب های آموزشی

علی اکبر کرباسی مدیر فروش انتشارات شهبازی  تصریح کرد : کاهش میزان مخاطب حتی در بخش های آموزشی نیز نگران کننده است و این امر به واسته نقش مهم کاغذ در صنعت نشر به اجرا گذاشته می شود، بالا بودن قیمت کاغذ یعنی دور شدن مخاطبان از کتاب و کتاب خوانی و افزایش سرانه مطالعه، از سوی دیگر گرایش بیش از پیش ناشران به فضای مجازی نیز رویکرد جدیدی را وارد چرخه نشر کرده است.

وی با اشاره به قیمت کاغذ در بازار ابراز کرد: قیمت کاغذ در بازار اکنون به بندی ۸۰۰ هزار تومان رسیده یک ناشر چگونه می تواند با این قیمت ها اقدام به چاپ کتاب کند و نیاز جامعه به کتاب های حقوقی را بر طرف نماید ادامه این روند تحولات و شکست بسیاری از ناشران را در پی خواهد داشت و نتیجه آن کاهش بیش ازیش سرانه مطالعه خواهد بود.

آسیبهای فرهنگی را دریابیم

وی انتقادی بر گره خوردن فرهنگ با قیمت ارز داشت و اظهار کرد: هرگونه نوسانات ارز بر عملکرد کاغذ در بازار تاثیر می گذارد بدین ترتیب نوسانات اجازه را به تولید کننده کتاب نمی دهد تا قیمتی مناسب را برای کتاب در بازار در نظر بگیرد  ثبات قیمت کاغذ و افزایش توان خرید کاغذ برای ناشر که منتظر کاهش قیمت هستند می تواند نوید خوشی برای آنان درپی داشته باشد اما افزایش قیمت کاغذ یعنی کاهش سرانه مطالعه و این آسیبی بزرگ برای فرهنگ خواهد بود.

نکته ای که شانه به شانه فرهنگ و مطالعه حرکت میکند قیمت کاغذ به عنوان یک کالای استراتژیک است  بر هم خوردن نظم عرضه و تقاضا موجب افزایش قیمت شده است. با فروکش کردن تب کرونا و بازگشایی مدارس‌، دانشگاه‌ها،‌ ادارات و بازگشت زندگی به روال سابق، تقاضا در بازار به یکباره افزایش یافت و تاجران فکری برای این تقاضا نکرده بودند و عرضه کمتر از تقاضا بود؛ بنابراین قیمت‌ها افزایش پیدا کرد.

بررسی های میدانی نیز نشان می دهد فروشندگان و کارشناسان بازار کاغذ از افزایش قیمت این کالا نگران هستند لذا آنان عموما معتقدند تلاش ها برای کاهش قیمت کاغذ ‌ شاید تنها 5 درصد از این افزایش قیمت منتفع کند‌ بنابراین فروشندگان نیز از این افزایش قیمت ناراضی هستند؛ زیرا بازارشان را نامطمئن می بینند و نتایج و عوارض آن را در نمودار سرانه مطالعه باید بررسی کرد.

برخی ناشران نیز بر این باورند که تاجران تصور نمی‌کردند که در تابستان با این حجم از تقاضا به دلیل اتمام کرونا در ایران مواجه شوند،‌ بنابراین دیر به فکر واردات کاغذ جدید افتادند. از سوی دیگر این احتمال وجود دارد که در شهریورماه ما با موج دوباره‌ ای از گرانی‌ها مواجه شویم، چرا که هر ساله در این ایام به دلیل آغاز سال تحصیلی با افزایش تقاضا روبرو هستیم.

بازتاب تجربیات

به هر حال تجربه نشان می دهد مقوله های که در طول زمانی کوتاه به عادت بدل می شوند بازتاب تجربیات همان جامعه است که ما آنها را در میان ارزش ها و نگرشها و عادات آن مردم می یابیم پس چنانچه حرکت در مسیر گسترش سرانه مطالعه در نظر گرفته شود و این روند به ایجاد امکانات برای خانواده ختم شود آنگاه می توان به افزایش سرانه مطالعه امید وار بود.

مهناز جوکار پژوهشگر اجتماعی و فرهنگی پیرامون واکاوی علل دوری مردم از مطالعه بیان کرد: اگر امروز سرانه مطالعه در کشور پایین است باید دلایلش را در عوامل فرهنگی موجود بر سطح جامعه دنبال کرد  مسائل روزمره مردم و انگیزه هایی که افراد را به کار فرهنگی وا می دارد از درون اجتماع و با توجه به اهمیت مسایل اقتصادی، مذهبی و عوامل دیگر بستگی دارد لذا این مقوله ها اولا قابل تغییر و ثانیا برخاسته از نوع فرهنگ آن جامعه خواهد بود و در حقیقت بازتاب تجربه های سازنده  نسلهای گذشته به نسلهای آینده محسوب می شود بنابراین تصفیه  فرهنگ یا القاء فرهنگهای سالم همانند توسعه سرانه مطالعه که در واقع بستر حرکت مردم به سمت شکل گیری مقوله های فرهنگی همانند کتاب و کتابخوانی است را نشان میرود  در عین حال نباید فراموش کنیم که فرهنگ شکل دهنده به محیط و زمینه ساز تحولات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی و حتی تکنولوژیکی است و افزایش سرانه مطالعه به آن سرعت می بخشد.

انتهای پیام/