گفتند از بناهای تاریخی بساز، مستندی برای نجات ساختم
: مستند «به پشت تابلو نگاه کن» محسن برمهانی در سالن سینماحقیقت به نمایش درآمد. مستندی که بنا به اولویت‌های تلویزیون قرار بود از بناهای تاریخی کشمر ساخته شود، اما در نهایت تصویری شد از زندگی مردم معمولی که فارغ از نگاه سیاسی در یک فضای سیاسی ساخته شده است.
به گزارش ، مستند «به پشت تابلو نگاه کن» یکشنبه 15 تیرماه در سالن سینماحقیقت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به نمایش درآمد و با حضور محسن برمهانی (کارگردان) و محمد جعفری (منتقد مهمان) مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
در ابتدای این جلسه ناصر صفاریان دبیر جلسه‌های نمایش فیلم و مجری برنامه، ضمن ابراز خوشحالی از استقبال تماشاگران از تماشای فیلم «به پشت تابلو نگاه کن» گفت: «پیش از برنامه‌ریزی برای نمایش چنین مستندی این تصور وجود داشت که با وجود پس‌زمینه سیاسی سوژه، افراد محدودی برای دیدن و تماشای آن به سالن سینماحقیقت بیایند، اما خوشبختانه استقبال چشم‌گیر تماشاگران نشان داد که ظاهرا این فیلم از امکانات خوبی برای جذب مخاطب برخوردار است.»
در ادامه جلسه، محسن برمهانی ضمن ابراز تشکر از کسانی که در ماه مبارک رمضان و با وجود گرمای هوا به تماشای فیلمش آمده بودند، گفت: «علی‌رضا اسلامی (تهیه‌کننده) و مهدی پوروزیری (مشاور و نویسنده) نقش مهمی در شکل‌گیری و تولید داشتند و اگر تاثیر تلاش‌های این دو نفر نبود، شاید تولید این مستند هرگز به سرانجام نمی‌رسید.»
وی سپس در پاسخ به پرسش مجری برنامه درخصوص نحوه تولید مشترک این فیلم در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و شبکه الجزیره گفت: «چند سال پیش، زمانی که در شبکه پرس‌تی‌وی مشغول کار بودم ایده اولیه این فیلم توسط دوستانی که در کشمیر دارم ارائه شد و من طرح اولیه آن را به جاهای مختلفی ارائه کردم. از جمله به شبکه یک سیما. در آن‌جا به من گفته شد که این طرح جزء اولویت‌های تلویزیون نیست و پیشنهاد دادند که بهتر است بروم و به جای ساخت این سوژه، از بناهای تاریخی کشمیر فیلم بسازم!»
برمهانی ادامه داد: «در مرحله‌ی بعد، سوژه را با علی‌رضا اسلامی در میان گذاشتم. ایشان هزینه‌ای که برای خرید یک تخته فرش کنار گذاشته بود را به من داد و گفت: «برو کار را شروع کن تا بعد ببینیم چه می‌شود!»
این مستندساز سپس با اشاره به شرایط تولید این فیلم مستند گفت: «وقتی به کشمیر سفر کردم متوجه شدم شرایط خاصی بر آن‌جا حکم‌فرماست. به‌عنوان مثال یک ماه پیش از آن‌که من به آن‌جا برسم خبرنگار شبکه سی‌ان‌ان به‌دلیل آن‌چه که فعالیت غیرقانونی نامیده می‌شد اخراج شده بود. لذا من به‌عنوان جهان‌گرد وارد کشمیر شدم و به‌دلیل جو سنگینی که وجود داشت حتی با خودم دوربین تصویربرداری نبردم، اما بعد از تحقیق درباره موضوع و سنجیدن جوانب کار احساس کردم درنهایت، تولید چنین فیلمی امکان‌پذیر و عملی‌ست.»
برمهانی افزود: «در بازگشت به ایران به‌خاطر ارتباط‌های خوبی که در سال‌های گذشته پیدا کرده بودم برای ساخت این فیلم با سازمان‌های مختلفی رایزنی کردم. نخستین سازمانی که برای ارائه طرح به آن مراجعه کردم مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی بود و در مرحله بعد، شبکه الجزیره و یکی دو جای دیگر.»
وی با اشاره به انجام تصویربرداری این فیلم در طول چند سال گفت: «چند ماه بعد از عقد قرارداد با مرکز گسترش، شبکه الجزیره نیز برای سرمایه‌گذاری در تولید این فیلم اعلام آمادگی کرد. در حقیقت مدیران الجزیره بعد از آن‌که تلاش کرده بودند تا از منطقه کشمیر فیلم و گزارش تهیه کنند و موفق به انجام این‌کار نشده بودند، برای شراکت در تولید این فیلم ابراز تمایل کردند.»
برمهانی ایجاد شرایط برای تولید مشترک این فیلم را «یک اتفاق خوب در عرصه سینمای مستند» ارزیابی کرد و گفت: «برای ساخت این فیلم، میان دو سازمان معتبر تولید فیلم مستند در داخل و خارج از کشور قرارداد امضا شده و امیدوارم حاصل این قرارداد، آغازی بر حرکت‌های مشابهی باشد که شاید در آینده به نتیجه برسد.»
بنا به گزارش روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، صحبت‌های محمد جعفری، منتقد مهمان نیز بخش دیگری از جلسه روز گذشته بود. وی با اشاره به این‌که به دلیل نگاه عدالت‌خواهانه‌ای که در این فیلم موج می‌زند قادر به پنهان کردن علاقه خود نسبت به آن نیست گفت: «شخصیت‌های «به پشت تابلو نگاه کن» از میان آدم‌های معمولی کوچه و بازار، آدم‌های زحمت‌کش و افراد فرودست جامعه کشمیر انتخاب شده‌اند و این یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این فیلم مستند به شمار می‌رود.»
وی ابراز نگرانی نسبت به سرنوشت زنان و دختران کشمیری را از نکته‌ها‌ی خوب و قابل اشاره‌ی این مستند ارزیابی کرد و افزود: «شروع فیلم با نمایش صحنه‌هایی از حضور مادران در مقابل مقر سازمان ملل متحد در کشمیر، بسیار کوبنده و قوی از کار درآمده و مستندساز تلاش کرده تا با نمایش بارش برف در فصل پایانی فیلم به‌نوعی سپیدی و امید را به فضای تلخ و پُر از فقر و خشونت حاکم بر این منطقه تزریق کند.»
وی انتخاب ثریا قاسمی برای اجرای گفتار متن فیلم را یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های فیلم برشمرد و افزود: «حتی انتخاب اسم فیلم نیز این نکته را تایید می‌کند و نشان می‌دهد که فیلم‌ساز علاقه‌ای به ساخت یک مستند سیاسی نداشته و هدفش بررسی یک سوژه‌ی انسانی بوده است.»
برمهانی سپس در پاسخ به پرسش مجری برنامه درباره شرایط تولید این فیلم گفت: «همان‌طور که گفتم من در قالب یک جهان‌گرد به کشمیر سفر کرده بودم و طبعا نمی‌توانستم به‌عنوان فیلم‌ساز، حضور پررنگی در اماکن مختلف داشته باشم. به همین دلیل در بسیاری موارد، از جمله در سکانس درگیری‌های خیابانی، توضیحات لازم را به تصویربردار فیلم داده بودم و خودم از پشت دیوار صحنه‌ها را کنترل می‌کردم.»
وی افزود: «حضور من سر صحنه این فیلم به گونه‌ای بود که فقط گاهی وقت‌ها میکروفن ضبط صدا را به دست می‌گرفتم و تازه همین هم خطرساز بود؛ به گونه‌ای که حتی یک‌بار باعث دستگیری موقت من شد. نیروهای دولتی که در تمام عمرشان میکروفن تفنگی ندیده بودند ظاهرا با خودشان فکر کرده بودند این یک نوع سلاح مخرب جدید است و من قصد خرابکاری در این منطقه را دارم!»
صحبت‌های تکمیلی محسن برمهانی، پایان‌بخش جلسه نقد و بررسی فیلم «به پشت تابلو نگاه کن» در روز گذشته بود. وی گفت: «خدا را شکر می‌کنم که این شخصیت‌ها را در مسیر زندگی من قرار داد تا بتوانم برشی از زندگی آن‌ها را به تصویر بکشم. امیدوارم نمایش این فیلم در آینده نزدیک و از شبکه الجزیره بتواند در بهبود شرایط این منطقه تاثیرگذار باشد و حتی اگر شده ذره‌ای از رنج مردم منطقه کشمیر کم کند.»
محمد جعفری نیز با اشاره به این‌که «فضای پر از استرس و تعلیق که در فیلم موج می‌زند نحوه‌ی تصویربرداری روی دست آن را توجیه می‌کند» گفت: «همان‌طور که در فیلم هم نشان داده می‌شود کشمیر پر از مناظر زیبا و چشم‌نواز است اما خوشبختانه سازنده فیلم، اسیر نماهای کارت تبریک‌گونه نشده و درنهایت، فیلم محکم و قابل دفاعی ساخته است.»
