اسرار نهفته در «ابرماه خونین آبی» آسمان ۱۱ بهمن ماه+جزئیات
امشب ماهگرفتگی وقتی آغاز میشود که ماه در پهنه ایران هنوز طلوع نکرده است. تقریبا زمانی که ماهگرفتگی در ساعت 17به اوج خود میرسد ماه در ایران طلوع میکند.
به گزارش گروه فضای مجازی ، امشب قرار است ماه بدر با رخی مسیرنگ از افق مشرق طلوع کند. رویدادی که دست کم از آخرین نمونه مشابه آن در ایران ۲ سال و ۴ ماه و ۵ روز گذشته است. بیایید ببینیم امشب در آسمان چه اتفاقی میافتد که ماه اینگونه رخش سرخ میشود.
چرا ماه میگیرد؟
معمولا وقتی میگوییم فلانی گرفته، منظورمان این است که غمگین است و به قول قدیمیها سر به گریبان برده است. اگر هم بگوییم فلانی خودش را گرفته که خب معلوم است کلاسگذاشتن فرد مورد نظر است! اما وقتی ماه میگیرد، نه غمگین است و نه برای ما کلاس گذاشته است! علتش فقط این است که در مسیر چرخیدن به دور کره زمین، برای دقایقی در سایه زمین در فضا قرار گرفته است. همانطور که هر چیزی روی زمین در مقابل نور خورشید سایهای پشت خودش ایجاد میکند، کره زمین هم در فضای بیانتها سایه مخروطیشکل عظیمی پشت خود در مقابل نور خورشید ایجاد میکند.
وقتی میگوییم ماه دور زمین میچرخد، میشود تصور کرد اوقاتی پیش میآید که ماه ازدرون سایه زمین در فضا عبور کند. طبیعی است در چنین شرایطی بخاطر افتادن سایه زمین روی رخ ماه، قرص ماه تیره و تاریک شود. اما از آنجا که ماه از خودش نوری ندارد و درخشش قرصش را مدیون بازتاب نور خورشید از سطح خود است، آجریرنگ بودن قرص ماه در زمان خسوف، سوالی مهم را ایجاد میکند: اگر ماه هنگام خسوف کلی در سایه زمین قرار میگیرد و نور خورشید به سطح آن نمیرسد، پس منشأ رنگ مسی قرص ماه از کجاست؟
علت رنگ سرخ ماه
حتی اگر درسهای مدرسه را فراموش کرده باشید که میگفت: نور سفیدخورشید از طیفهای مختلف رنگها تشکیل شده، دستکم خودکار بیک که دور و برتان هست! همین الان یک خودکار بیک یا هر خودکاری که لوله شفاف شیشهای و چند ضلعی مشابهی را دارد بردارید و جلوی کاغذ سفید زیر نور خورشید بچرخانید و ببینید چطور رنگهای رنگینکمانی متنوعی از نور خورشید روی کاغذ نقش میبندد.
علت رنگ آبی آسمان در روز، پخش شدن بخش آبی طیف سفید خورشید در نتیجه مولکولهای موجود در جو زمین است که عمدتا از نیتروژن و اکسیژن تشکیل شده است. در روزهایی که هوا آلوده است در نتیجه بالابودن حجم ذرات معلق در هوا میبینید که رنگ آبی آسمان به سفید و خاکستری تغییر میکند. در حالی که اگر همان روز با هواپیما ارتفاع بگیرید و از لایه هوای آلوده بالاتر بروید، میبینید کماکان آسمان آبی است. هنگام ماهگرفتگی کلی، کره زمین در فضا درست سر راه خط واصل خورشید به ماه قرار میگیرد و در نتیجه سایهاش روی قرص ماه میافتد. اگر کره زمین جو نداشت و مثل سیارهای مانند عطارد بود، هنگام خسوف کلی، هیچ اثری از ماه در آسمان دیده نمیشد.
اما از آنجا که جو زمین از مولکولهای مختلفی تشکیل شده وقتی ماه وارد سایه زمین میشود، آن بخش از طیف نور خورشید که طول موج بلندتری دارد و عمدتا شامل نورهای نارنجی، قرمز و سرخ است و در بخش انتهایی سایه زمین در فضا بیشتر پخش میشود روی رخ ماه میافتد و نتیجه آن رنگ آجری زیبای ماه هنگام خسوف میشود. در این میان اینکه چقدر جو زمین با ابر و غبار پوشیده باشد در شدت سرخی و تاریکشدن ماه هنگام خسوف موثر است.
ماجرای ابرماه خونین آبی
این روزها رسانههای مختلف جهان و همینطور در فضای مجازی از خسوف ۱۱ بهمن ۹۶ با عنوان «ابرماه خونین آبی ۲۰۱۸» (Super Blue Blood Moon) یاد میکنند.
کره ماه در مداری بیضوی هر ۲۷/۳ روز یک بار به دور زمین میچرخد. از آنجایی که زمین در یکی از کانونهای این بیضی قرار دارد، فاصله ماه در حین گردش مداری نسبت به زمین کم و زیاد میشود. در نزدیکترین فاصله (حضیض مداری) حدود ۳۵۵ هزار کیلومتر از زمین فاصله دارد و در دورترین فاصله (اوج مداری) تا ۴۰۶ هزار کیلومتر از زمین دور میشود. روشن است که این دور و نزدیک شدن موجب ایجاد تفاوت اندکی در اندازه قرص ماه از دید ما در زمین میشود و به این ترتیب وقتی ماه در حضیض مداری است تا حدود ۱۴ درصد بزرگتر از حالتی دیده میشود که در اوج مداری قرار دارد. با این حال این تغییر اندازه ظاهری آنقدر چشمگیر نیست که با چشم غیرمسلح قابل تشخیص باشد.
اگر از ماه بدر در حالتی که در اوج و همینطور در حضیض قرار دارد با دوربین عکاسی با لنزی یکسان عکاسی کنیم، تفاوت اندازه این دو هلال را در تصویر بالا مشاهده میکنید.
از طرفی اینگونه هم نیست که همیشه حالت بخصوصی از ماه (فاز ماه) مانند ماه بدر یا مثلا هلال ماه همیشه در نزدیکترین یا دورترین فاصله از زمین قرار بگیرد. با این حالت از صفت اَبَرماه (Supermoon) برای اشاره به نزدیکترین هلال ماه بدر به زمین در طول یک سال استفاده میکنند. هلال ماه امشب ساعت ۱۷:۲۹ هنگام طلوع در تهران در فاصله ۳۶۰ هزار و ۲۴۶ کیلومتری زمین قرار دارد.
این در حالی است که ماه ساعت ۱۳:۲۸ دیروز از نزدیکترین فاصله مداری خود نسبت به زمین عبور کرد و آن زمان ۳۵۸ هزار و ۹۹۴ کیلومتر از زمین فاصله داشت. ۱۲ دی نیز ماه بدر در وضعیت ابرماه مشاهده شده بود و در نزدیکترین فاصله ۳۵۶ هزار و ۵۶۵ کیلومتر از زمین فاصله داشت. حالا وقتی قرار است امشب این ابرماه در نتیجه خسوف چهره سرخی به خود بگیرد، ژورنالیستها از صفت «ابرماه خونین» برای آن استفاده کردهاند. اما چرا آبی؟!
در فرهنگ عامه اروپا، وقتی در یک ماه میلادی میتوانند دو مرتبه شاهد ماه بدر (ماه کامل) باشند، به ماه بدر دوم «ماه آبی» (Blue moon) میگویند. صفت آبی ارتباطی با رنگ ماه ندارد و صرفا نوعی نامگذاری است. دوم ژانویه ۲۰۱۸ مطابق با ۱۲ دی ۹۶ مردم جهان شاهد ماه بدر بودند و امروز ۳۱ ژانویه نیز دومین ماه بدر رخ میدهد و بنابراین از نظر غربیها «ماه آبی» است. همزمانی ماه آبی با ابرماه و همزمانی این دو با رخداد خسوف، موجب شکلگیری پدیدهای خاص برای عموم مردم به نام «ابرماه خونین آبی» شده است. هرچند از نظر منجمان این خسوف، با دیگر خسوفها تفاوت علمی خاصی ندارد.
زمانبندی مراحل خسوف ۱۱ بهمن ۹۶ در ایران
: انتشار مطالب و اخبار تحلیلی سایر رسانه های داخلی و خارجی لزوماً به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفاً جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه ای منتشر می شود.
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخشهای موردنیاز علامتگذاری شدهاند *