آب در مسیر توسعه اقتصاد سبز
به گزارش گروه اقتصاد ، تحقیقات آماری در بسیاری از کشورها نشان می‌دهد میانگین مصرف روزانه آب برای هر نفر، حدود ۳۰۰ لیتر است.
از سوی دیگر، آب در تولید محصولات گیاهی و جانوری نقش مهمی دارد. میزان آب موجود در هر منطقه معرف آن است که از نظر اقتصادی چه گیاهی را می‌توان و چه گیاهی را نمی‌توان کاشت و امنیت غذایی هر کشور به آب و مسائل آن گره خورده است. رویدادهای سال‌های اخیر درباره آب، حاکی از بحرانی‌تر‌شدن شرایط موجود مانند خشک‌شدن دریاچه‌ها و تالاب‌ها، کاهش ذخایر منابع آبی، کاهش بارندگی و ادامه خشکسالی و به‌خطر‌افتادن حیات جانوری، گیاهی و انسانی است. در کنار آن پیامدهای مستقیم و غیرمستقیم کمبود آب به قدری عیان و آشکار شده که دیگر نیازی به هشدار و به‌صدا‌درآوردن زنگ خطر نیست.
بارها و بارها در دهه اخیر کارشناسان متخصص آبی و گزارش‌ها و تحلیل‌های علمی، وقوع خشکسالی را در جهان هشدار داده تا سیاست‌گذاران و تصمیم‌سازان با به‌صدا‌درآمدن این زنگ خطر و هشدار چاره‌ای بیندیشند و جلوی وقایع نامطلوب را با درایت و تدبیر و مدیریت بهینه، کنترل و نظارت کنند. در‌‌این‌میان رویکرد اقتصاد سبز توجه خاصی به آب کرده است. آب در مسیر توسعه اقتصاد سبز سه نقش مهم دارد:
١) آب نوعی دارایی است که برای زندگی ضروری بوده و کالای عمومی است که باعث رفاه انسان می‌شود.
٢) آب عاملی تولیدی است و به‌عنوان دارایی اقتصادی برای توسعه اقتصاد ضروری است.
٣) آب دارایی زیست‌محیطی حیاتی و ضروری برای نگهداری و محافظت از اکوسیستم بوده که در بلندمدت پایداری عرضه محصولات اقتصادی و اجتماعی و خدمات برای رفاه بشری را تضمین می‌کند. ازاینرو مدیریت پایدار آب یکی از اهداف اقتصاد سبز است.
آب نقشی کلیدی را در اقدامات و فعالیت‌های یکپارچه مرتبط با اقتصاد سبز جدید دارد که همراه با اصول اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی پایدار است؛ ازاینرو حرکت به سمت رشد سبز نیازمند سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف است که یکی از آن موارد سرمایه‌گذاری در آب است. برای افزایش راندمان مصرف آب و صرفه‌جویی در آن می‌توان با سرمایه‌گذاری در بهبود و استفاده مجدد و بازیافت فاضلاب‌های صنعتی و شهری، ٩٠ درصد در انرژی و ٧٠ درصد در آب صرفه‌جویی کرد؛ در‌حال‌حاضر حدود ٧٥ درصد آب مصرفی جهان در کشاورزی استفاده می‌شود که در بسیاری از کشورهای در‌حال‌توسعه بیش از ٩٠ درصد آب مصرفی آنان در بخش کشاورزی است. صنعت حدود ٢٠ درصد از برداشت آب شیرین جهانی را به خود اختصاص داده است که از‌این‌میان ٥٧ تا ٦٩ درصد آب مصرفی صنعت برای تولید برق هسته‌ای، ٣٠ تا ٤٠ درصد برای فراوری صنعتی و ٠,٥ تا سه درصد برای تولید برق حرارتی استفاده می‌شود. انتظار می‌رود آب استفاده‌شده در صنعت در سال ٢٠٢٥ حدود ٢٤ درصد از آب شیرین را به خود اختصاص دهد.
در بسیاری از شهرهای در‌‌حال‌رشد زیرساخت فاضلاب غیرموجود، ناکافی یا منسوخ شده است. سیستم‌های ذخیره‌سازی آب، تصفیه و توزیع اغلب ضعیف است؛ علاوه‌بر‌این، در بسیاری از کشورهای در حال توسعه جهان، تلفات و هدررفت آب، به علت نشت فنی و دورریز آب، اغلب بیش از ٤٠ تا ٦٠ درصد از کل توزیع آب است. ازاینرو یکی از رویکردهای اقتصاد سبز دسترسی به آب و سیستم فاضلاب بهداشتی بوده که گامی برای کاهش دور باطل فقر و جلوگیری از تخریب محیط زیست است. ازاینرو در کشورهای مختلف جهان سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در‌این‌باره صورت می‌گیرد. به‌عنوان نمونه در آفریقا سرمایه‌گذاری در پروژه‌های کوچک‌مقیاس دسترسی به آب سالم و بهداشتی در حدود ٢٨,٤ میلیارد دلار بازده اقتصادی در سال داشته که ارزش آن در حدود پنج درصد تولید ناخالص داخلی است.
سازمان همکاری و توسعه (OECD) براورد کرده که سالانه حدود ١.٣ تریلیون دلار به سرمایه‌گذاری جدید برای جایگزینی و نگهداری زیرساخت‌های آب در کشورهای توسعه‌یافته و بازارهای نو‌ظهور لازم است. علاوه‌بر‌این برای تأمین مالی پروژه‌ها به طراحی جدید سیاست‌های مؤثر مالی و پشتیبانی و حمایتی مناسب برای تأمین زیرساخت‌های آبی نیاز است. تجربه کشورهای جهان درباره تأمین مالی پروژه‌های آبی می‌تواند برای ایران آموزه‌های مدیریتی و سیاست‌گذاری مناسبی به همراه داشته باشد.
فاطمه پاسبان
عضو هیأت علمی پژوهشی مؤسسه برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی
