مبانی حقوقی اهدا و دریافت جنین
زوجینی که نابارور هستند می‌توانند به بانک‌های جنین‌های اهدایی مراجعه کنند و تقاضای دریافت جنین کنند؛ با انجام مراحل پزشکی، جنین به رحم زوجه نابارور منتقل می‌شود تا دوران رشد خود را سپری کرده و سپس به صورت طبیعی متولد شود.
به گزارش خبرنگار گروه حقوقی و قضايی خبرگزاری ميزان، تقاضای زوجین نابارور برای دریافت جنین‌های اهدایی، باید در دادگاه بررسی و انتقال جنین هم تنها با مجوز دادگاه قابل انجام است. برای همین هم، علاوه بر این‌که انتقال جنین اهدایی به رحم زوجه نابارور یک امر شرعی است، مراحل قانونی خاصی هم دارد.
نحوه اهدای جنین
زوج‌های داوطلب که به صورت قانونی و شرعی دارای رابطه زوجیت هستند می‌توانند به صورت داوطلبانه و رایگان یک یا چند جنین را به مراکز تخصصی درمان ناباروری اهدا کنند. این زوجین باید دارای سلامت متعارف جسمی، روانی و ضریب هوشی مناسب بوده و همچنین نباید به مواد اعتیادآور و روان‌گردان اعتیاد داشته باشند. مبتلا نبودن به بیماری‌های صعب‌العلاج نظیر ایدز، هپاتیت و... هم از دیگر شرایط اهدای جنین است.
مراکز درمان ناباروی هم می‌توانند نطفه حاصل از تلقیح خارج از رحمی زوج‌های قانونی و شرعی را که از مرحله باروری تاحداکثر پنج روز خواهد بود، به صورت تازه یا منجمد در بانک مخصوص جنین نگهداری کنند تا پس از صدور حکم قطعی مراجع قضایی، آن را به زوجین نابارور دارای شرایط اهدا کنند. باید توجه کرد که تلقیح اسپرم و سلول تخم زن و مرد نامحرم با یکدیگر ممنوع بوده و حتما نطفه جنین باید حاصل از سلول‌های زن و شوهر شرعی گرفته شده باشد.
چگونگی دریافت جنین
اگر زوجینی براساس گواهی معتبر پزشکی قانونی یا پزشکان متخصص، امکان بچه‌دارشدن نداشته باشند، اما زوجه به لحاظ جسمی توانایی پرورش و رشد جنین را در رحم خود داشته باشد، می‌توانند از دادگاه تقاضای دریافت جنین را مطرح کنند. براساس ماده 2 قانون نحوه اهدا جنین به زوجین نابارور مصوب 1382، «تقاضای دریافت جنین اهدایی باید مشترکا از طرف زن و شوهر تنظیم و‌تسلیم دادگاه شود...» همچنین براساس ماده 4 این قانون، «بررسی صلاحیت زوجین متقاضی در محاکم خانواده، خارج از نوبت و بدون رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی صورت خواهد گرفت. برای این‌که زوجین بتوانند درخواست خود را به دادگاه مطرح کنند، باید دارای تابعیت ایرانی بوده و صلاحیت اخلاقی داشته باشند؛ هیچ‌یک هم نباید محجور (مجنون یا سفیه) باشند. زوجین نباید مبتلا به بیماری‌های صعب‌العلاج و همچنین معتاد به مواد مخدر باشند.
نحوه ارائه درخواست به دادگاه
تقاضای دریافت جنین باید به دادگاه خانواده محل سکونت یا محل اقامت زوجین تقدیم شود؛ اما درخصوص این‌که برای چنین درخواستی حتما باید دادخواست رسمی به دادگاه داده شود یا صرف درخواست کافی است، دیوان عالی کشور تعیین تکلیف کرده و در رای وحدت رویه شماره 755 آورده است: «از مقررات قانون نحوه اهدا جنین به زوجین نابارور خصوصا ماده 4 آن راجع به صلاحیت دادگاه چنین مستفاد می‌گردد که تقاضای زوجین برای دریافت جنین از امور ترافعی نیست و مقررات قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی درخصوص رسیدگی به دعاوی منصرف از آن است. بر این اساس، تقاضای زوجین بدون تقدیم دادخواست در دادگاه محل اقامت یا سکونت آنان قابل رسیدگی است.»
بنابراین، تقاضای زوجین برای دریافت جنین می‌تواند روی یک برگه سفید معمولی نوشته و به امضای زن و شوهر برسد؛ البته برای این‌که دادگاه شرایط زوجین برای دریافت جنین اهدایی را احراز کند لازم است کپی برابر اصل شناسنامه‌ها و نکاح نامه، مدارک پزشکی لازم در خصوص ناباروری زوجین و همچنین گواهی عدم بیماری و عدم اعتیاد ضمیمه درخواست زوجین شده و تقدیم دادگاه شود. البته دادگاه هم پس از بررسی مدارک ارائه شده، ممکن است زوجین را برای آزمایشات بیشتر یا بررسی تخصصی‌تر به پزشکی قانونی ارجاع کند. در هر حال، اگر دادگاه، زوجین را دارای صلاحیت لازم تشخیص دهد طی دستوری آنها را به یکی از مراکز درمانی ناباروری، برای دریافت جنین اهدایی معرفی می‌کند تا دیگر مراحل کار انجام شود.
دیگر مقررات اهدا یا دریافت جنین
بر اساس آیین‌نامه اجرایی قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور مصوب 1383، مراکز مجاز تخصصی درمان ناباروری در وهله اول باید جنین‌های اهدایی از سوی اهداکنندگان مسلمان و غیرمسلمان را به طور جداگانه و با رعایت تناسب دینی و مذهبی زوج‌های متقاضی با جنین اهدایی در زمان انتقال نگهداری کنند؛ بنابراین باید جنین حاصل از زوج مسلمان به یک زوج مسلمان اهدا شود و در صورت امکان، مذهب زوجین اهداکننده با مذهب زوجین متقاضی نیز یکی باشد.
علاوه بر اینها، دریافت، نگهداری و انتقال جنین‌های اهدایی در شرایط کاملا محرمانه بوده و زوجین اهداکننده و زوجین متقاضی نباید از هویت یکدیگر مطلع شوند. براساس تبصره ماده 6 آیین‌نامه، «اطلاعات مربوط به جنین‌های اهدایی، جزو اطلاعات به کلی سری طبقه‌بندی می‌شوند.» بنابراین هرگونه انتشار یا نقض این اطلاعات، با مجازات سنگینی همراه خواهد بود.
شاهرخ صالحی‌کرهرودی - کارشناس ارشد حقوق خصوصی
انتهاي پيام/
نحوه اهدای جنین
زوج‌های داوطلب که به صورت قانونی و شرعی دارای رابطه زوجیت هستند می‌توانند به صورت داوطلبانه و رایگان یک یا چند جنین را به مراکز تخصصی درمان ناباروری اهدا کنند. این زوجین باید دارای سلامت متعارف جسمی، روانی و ضریب هوشی مناسب بوده و همچنین نباید به مواد اعتیادآور و روان‌گردان اعتیاد داشته باشند. مبتلا نبودن به بیماری‌های صعب‌العلاج نظیر ایدز، هپاتیت و... هم از دیگر شرایط اهدای جنین است.
مراکز درمان ناباروی هم می‌توانند نطفه حاصل از تلقیح خارج از رحمی زوج‌های قانونی و شرعی را که از مرحله باروری تاحداکثر پنج روز خواهد بود، به صورت تازه یا منجمد در بانک مخصوص جنین نگهداری کنند تا پس از صدور حکم قطعی مراجع قضایی، آن را به زوجین نابارور دارای شرایط اهدا کنند. باید توجه کرد که تلقیح اسپرم و سلول تخم زن و مرد نامحرم با یکدیگر ممنوع بوده و حتما نطفه جنین باید حاصل از سلول‌های زن و شوهر شرعی گرفته شده باشد.
چگونگی دریافت جنین
اگر زوجینی براساس گواهی معتبر پزشکی قانونی یا پزشکان متخصص، امکان بچه‌دارشدن نداشته باشند، اما زوجه به لحاظ جسمی توانایی پرورش و رشد جنین را در رحم خود داشته باشد، می‌توانند از دادگاه تقاضای دریافت جنین را مطرح کنند. براساس ماده 2 قانون نحوه اهدا جنین به زوجین نابارور مصوب 1382، «تقاضای دریافت جنین اهدایی باید مشترکا از طرف زن و شوهر تنظیم و‌تسلیم دادگاه شود...» همچنین براساس ماده 4 این قانون، «بررسی صلاحیت زوجین متقاضی در محاکم خانواده، خارج از نوبت و بدون رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی صورت خواهد گرفت. برای این‌که زوجین بتوانند درخواست خود را به دادگاه مطرح کنند، باید دارای تابعیت ایرانی بوده و صلاحیت اخلاقی داشته باشند؛ هیچ‌یک هم نباید محجور (مجنون یا سفیه) باشند. زوجین نباید مبتلا به بیماری‌های صعب‌العلاج و همچنین معتاد به مواد مخدر باشند.
نحوه ارائه درخواست به دادگاه
تقاضای دریافت جنین باید به دادگاه خانواده محل سکونت یا محل اقامت زوجین تقدیم شود؛ اما درخصوص این‌که برای چنین درخواستی حتما باید دادخواست رسمی به دادگاه داده شود یا صرف درخواست کافی است، دیوان عالی کشور تعیین تکلیف کرده و در رای وحدت رویه شماره 755 آورده است: «از مقررات قانون نحوه اهدا جنین به زوجین نابارور خصوصا ماده 4 آن راجع به صلاحیت دادگاه چنین مستفاد می‌گردد که تقاضای زوجین برای دریافت جنین از امور ترافعی نیست و مقررات قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی درخصوص رسیدگی به دعاوی منصرف از آن است. بر این اساس، تقاضای زوجین بدون تقدیم دادخواست در دادگاه محل اقامت یا سکونت آنان قابل رسیدگی است.»
بنابراین، تقاضای زوجین برای دریافت جنین می‌تواند روی یک برگه سفید معمولی نوشته و به امضای زن و شوهر برسد؛ البته برای این‌که دادگاه شرایط زوجین برای دریافت جنین اهدایی را احراز کند لازم است کپی برابر اصل شناسنامه‌ها و نکاح نامه، مدارک پزشکی لازم در خصوص ناباروری زوجین و همچنین گواهی عدم بیماری و عدم اعتیاد ضمیمه درخواست زوجین شده و تقدیم دادگاه شود. البته دادگاه هم پس از بررسی مدارک ارائه شده، ممکن است زوجین را برای آزمایشات بیشتر یا بررسی تخصصی‌تر به پزشکی قانونی ارجاع کند. در هر حال، اگر دادگاه، زوجین را دارای صلاحیت لازم تشخیص دهد طی دستوری آنها را به یکی از مراکز درمانی ناباروری، برای دریافت جنین اهدایی معرفی می‌کند تا دیگر مراحل کار انجام شود.
دیگر مقررات اهدا یا دریافت جنین
بر اساس آیین‌نامه اجرایی قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور مصوب 1383، مراکز مجاز تخصصی درمان ناباروری در وهله اول باید جنین‌های اهدایی از سوی اهداکنندگان مسلمان و غیرمسلمان را به طور جداگانه و با رعایت تناسب دینی و مذهبی زوج‌های متقاضی با جنین اهدایی در زمان انتقال نگهداری کنند؛ بنابراین باید جنین حاصل از زوج مسلمان به یک زوج مسلمان اهدا شود و در صورت امکان، مذهب زوجین اهداکننده با مذهب زوجین متقاضی نیز یکی باشد.
علاوه بر اینها، دریافت، نگهداری و انتقال جنین‌های اهدایی در شرایط کاملا محرمانه بوده و زوجین اهداکننده و زوجین متقاضی نباید از هویت یکدیگر مطلع شوند. براساس تبصره ماده 6 آیین‌نامه، «اطلاعات مربوط به جنین‌های اهدایی، جزو اطلاعات به کلی سری طبقه‌بندی می‌شوند.» بنابراین هرگونه انتشار یا نقض این اطلاعات، با مجازات سنگینی همراه خواهد بود.
شاهرخ صالحی‌کرهرودی - کارشناس ارشد حقوق خصوصی
انتهاي پيام/
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *
