انگشت نگاری و پژوهش های باستان شناختی روی گل مهرهای ساسانی
دو پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی –فرهنگی و زبان شناسی ، متون و کتیبه ها در طرح پژوهشی مشترکی بررسی انگشت نگاری آثار دوره ساسانی را انجام می دهند.
به گزارش گروه جامعه ،کامران احمدی رئیس پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی –فرهنگی گفت: دوره ساسانی یکی از مهم ترین و درخشان ترین دوره های ایران باستان است ،تنوع، زیبایی، گستردگی، بهره گیری از مواد گوناگون در ساخت میراث برجای مانده از آن دوران نمایانگر ویژگی ها ی این دوره است.
وی افزود: یکی از مهم ترین آثار برجای مانده از دوران ساسانی، گل نوشته ها و مهرها هستند که علاوه بر ارزشمند بودن دارای ارزش‌های هنری و از دید تاریچه خط زبان فارسی و زبان پهلوی نیز مهم هستند.
احمدی با اشاره به گل مهرهای موبدان، بزرگان سیاسی و لشکری گفت: جنس غالب گل مهرهای ساسانی از گل است و این آثار دارای نوشته ها ی مهم و تنوع هنری هستند. این دسته آثار از محوطه های مختلفی در کشور بدست آمده اند، که استان فارس و آذربایجان غربی (تخت سلیمان) جایگاهی ویژه دارند.
رئیس پژوهشکده حفاظت و مرمت با بیان اینکه این دسته آثار متعلق به بزرگان و شخصیت های دینی و غیر دینی روزگار ساسانی است ،گفت :گل مهرهای ارتشبدان (فرماندهان عالی نظامی) و مغان (مذهبیون) ارزشی خاص دارند.
وی تصریح کرد:این گونه آثار اطلاعات بسیار مفید و متنوعی را در اختیار پژوهشگران علوم باستان شناختی قرار می دهد.
به گفته احمدی تکنولوژی پیشرفته دهه های اخیر نیز امکان دستیابی به اطلاعات مبسوطی را در این زمینه میسر کرده که بدون بهره گیری از روش های جدید علوم و مهندسی قابل حصول نبودند.
وی افزود: میکروسکوپ های الکترونی، دستگاه های پرتو ایکس و ...، امکان دست یابی به اطلاعات موجود در این آثار را تا ابعاد نانو متری مهیا کرده اند هرچند که گاهی این ریزنگری ها، باعث بی توجهی به شواهدی می گردد که در نظر اول بی اهمیت جلوه می کنند.
احمدی گفت :اثر انگشت سازنده یک اثر بر روی سفال، مهر، گل مهر و یا یک لوح باستانی امری نه تنها محتمل که با توجه به دست ساز بودن این نوع اشیا بسیار بدیهی است و در عین حال همین نشانه کوچک حاوی اطلاعاتی است که می تواند گوشه های تاریک سئوالات بی جواب تا به امروز را روشن سازد ،اطلاعاتی از نوع انسان شناسی تا جامعه شناسی که بسته به نوع شی مورد نظر (در اینجا گل مهر) می تواند کاربردی تجاری، اداری، مذهبی، لشکری و غیره را در جامعه مرزبندی شده ساسانی دارا باشد و از این نظر می تواند اطلاعات گوناگونی را در خصوص سازندگان و سفارش دهندگان این گونه آثار را که به طبقات مختلف نظام اجتماعی ساسانی مربوط می شوند در اختیار قرار دهد.
وی افزود: اطلاعات انسان شناسی و جامعه شناسی ، در کنار اطلاعات تصویری، هنری و نوشته هایی که همراه این گل مهر ها هستند مجموعه ای را تشکیل می دهند که همراه شدنشان با اطلاعات باستان سنجی حاصل از دستگاه ها و روش های موجود در علوم وفنون جدید، راه جدیدی در تحلیل مسائل مربوط به این دوره را امکان پذیر می کند.
رئیس پژوهشکده حفاظت و مرمت در ادامه اظهار داشت :این طرح که بصورت مشترک میان پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی – فرهنگی و و پژوهشکده زبان شناسی ،متون و کتیبه های پژوهشگاه میراث فرهنگی در جریان است، در نظر دارد پاسخی به سئوالاتی همچون نحوه شکل گیری و ساخت گل مهر های ساسانی ، یکی بودن ورزدهندگان یعنی آماده سازندگان این مواد، با نویسندگان (به زبان پهلوی) و هنرمندانی که اثر انگشتشان بر روی گل مهر ها بجای گذاشته شده است ،نقش کودکان و زنان در آماده سازی گل مهره ها، سن و میزان سلامت افراد درگیر در روند ساخت این آثار، چه همانندی و ناهمانندی میان گل مهرهای مناطق شمالی و جنوبی ،شرقی و غربی وجود دارد و نتایج قابل انتظار از آن ، آیا میان گل بکار رفته در میان مناطق جغرافیایی می توان به یک استاندارد رسید؟ اطلاعات بیولوژیکی قابل استخراج و انتظاراتی که می توانند برآورده کنند،رابطه میان گل مهرها و مراکز مهم اداری یا دینی دوران ساسانی داشته باشد.
به گفته احمدی با توجه به پارسی بودن ساسانیان و هخامنشیان و توجهی که پادشاهان ساسانی به آن دوره درخشان داشته اند و اغلب آثار خود را در کنار بقایای آثار آنها ایجاد می کردند (نقش رستم، تخت جمشید، نقش رجب، ...) این سئوال پیش می آید که آیا نتیجه آزمایشات گل مهرهای ساسانی قابل قیاس با گل نبشته‌های هخاهنشی است؟
وی افزود: برهمین اساس آزمایشات دستگاهی مشابهی بر روی تعدادی از گل مهر های هخامنشی لازم است که نهایتا می تواند منجر به طرحی مشابه جهت بررسی گل مهر های هخامنشی گردد.
احمدی گفت :آزمایشات گوناگونی برای پاسخ گویی به پرسش های مطرح شده لازم است آزمایش هایی نظیر XRF و ICP برای تعیین عنصری، XRD تعیین فازی، آزمایش های OM و SEM برای بررسی بافت و ریزساختار، آزمایش های ICP-MS برای تعیین همانندی و ناهمانندی ها و منشا یابی و علاوه بر موارد فوق، تصاویری با دقت و کیفیت بسیار بالا نظیر استفاده از مستند نگاری تحلیلی برای بررسی اثر انگشت های به جا مانده نیز نیاز خواهد بود.
رئیس پژوهشکده حفاظت ومرمت آثار تاریخی – فرهنگی در پایان گفت : آشکار است که فواید ناشی از این آزمایش ها و بهره گیری از شیوه های آماری می تواند پرسش های مختلفی از تاریخ ایران روزگار ساسانی را بر ما روشن و دستاوردهای علمی آن نیز می تواند سرآغاز راهی نو در سازمان میراث فرهنگی در این زمینه باشد.
وی افزود: یکی از مهم ترین آثار برجای مانده از دوران ساسانی، گل نوشته ها و مهرها هستند که علاوه بر ارزشمند بودن دارای ارزش‌های هنری و از دید تاریچه خط زبان فارسی و زبان پهلوی نیز مهم هستند.
احمدی با اشاره به گل مهرهای موبدان، بزرگان سیاسی و لشکری گفت: جنس غالب گل مهرهای ساسانی از گل است و این آثار دارای نوشته ها ی مهم و تنوع هنری هستند. این دسته آثار از محوطه های مختلفی در کشور بدست آمده اند، که استان فارس و آذربایجان غربی (تخت سلیمان) جایگاهی ویژه دارند.
رئیس پژوهشکده حفاظت و مرمت با بیان اینکه این دسته آثار متعلق به بزرگان و شخصیت های دینی و غیر دینی روزگار ساسانی است ،گفت :گل مهرهای ارتشبدان (فرماندهان عالی نظامی) و مغان (مذهبیون) ارزشی خاص دارند.
وی تصریح کرد:این گونه آثار اطلاعات بسیار مفید و متنوعی را در اختیار پژوهشگران علوم باستان شناختی قرار می دهد.
به گفته احمدی تکنولوژی پیشرفته دهه های اخیر نیز امکان دستیابی به اطلاعات مبسوطی را در این زمینه میسر کرده که بدون بهره گیری از روش های جدید علوم و مهندسی قابل حصول نبودند.
وی افزود: میکروسکوپ های الکترونی، دستگاه های پرتو ایکس و ...، امکان دست یابی به اطلاعات موجود در این آثار را تا ابعاد نانو متری مهیا کرده اند هرچند که گاهی این ریزنگری ها، باعث بی توجهی به شواهدی می گردد که در نظر اول بی اهمیت جلوه می کنند.
احمدی گفت :اثر انگشت سازنده یک اثر بر روی سفال، مهر، گل مهر و یا یک لوح باستانی امری نه تنها محتمل که با توجه به دست ساز بودن این نوع اشیا بسیار بدیهی است و در عین حال همین نشانه کوچک حاوی اطلاعاتی است که می تواند گوشه های تاریک سئوالات بی جواب تا به امروز را روشن سازد ،اطلاعاتی از نوع انسان شناسی تا جامعه شناسی که بسته به نوع شی مورد نظر (در اینجا گل مهر) می تواند کاربردی تجاری، اداری، مذهبی، لشکری و غیره را در جامعه مرزبندی شده ساسانی دارا باشد و از این نظر می تواند اطلاعات گوناگونی را در خصوص سازندگان و سفارش دهندگان این گونه آثار را که به طبقات مختلف نظام اجتماعی ساسانی مربوط می شوند در اختیار قرار دهد.
وی افزود: اطلاعات انسان شناسی و جامعه شناسی ، در کنار اطلاعات تصویری، هنری و نوشته هایی که همراه این گل مهر ها هستند مجموعه ای را تشکیل می دهند که همراه شدنشان با اطلاعات باستان سنجی حاصل از دستگاه ها و روش های موجود در علوم وفنون جدید، راه جدیدی در تحلیل مسائل مربوط به این دوره را امکان پذیر می کند.
رئیس پژوهشکده حفاظت و مرمت در ادامه اظهار داشت :این طرح که بصورت مشترک میان پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی – فرهنگی و و پژوهشکده زبان شناسی ،متون و کتیبه های پژوهشگاه میراث فرهنگی در جریان است، در نظر دارد پاسخی به سئوالاتی همچون نحوه شکل گیری و ساخت گل مهر های ساسانی ، یکی بودن ورزدهندگان یعنی آماده سازندگان این مواد، با نویسندگان (به زبان پهلوی) و هنرمندانی که اثر انگشتشان بر روی گل مهر ها بجای گذاشته شده است ،نقش کودکان و زنان در آماده سازی گل مهره ها، سن و میزان سلامت افراد درگیر در روند ساخت این آثار، چه همانندی و ناهمانندی میان گل مهرهای مناطق شمالی و جنوبی ،شرقی و غربی وجود دارد و نتایج قابل انتظار از آن ، آیا میان گل بکار رفته در میان مناطق جغرافیایی می توان به یک استاندارد رسید؟ اطلاعات بیولوژیکی قابل استخراج و انتظاراتی که می توانند برآورده کنند،رابطه میان گل مهرها و مراکز مهم اداری یا دینی دوران ساسانی داشته باشد.
به گفته احمدی با توجه به پارسی بودن ساسانیان و هخامنشیان و توجهی که پادشاهان ساسانی به آن دوره درخشان داشته اند و اغلب آثار خود را در کنار بقایای آثار آنها ایجاد می کردند (نقش رستم، تخت جمشید، نقش رجب، ...) این سئوال پیش می آید که آیا نتیجه آزمایشات گل مهرهای ساسانی قابل قیاس با گل نبشته‌های هخاهنشی است؟
وی افزود: برهمین اساس آزمایشات دستگاهی مشابهی بر روی تعدادی از گل مهر های هخامنشی لازم است که نهایتا می تواند منجر به طرحی مشابه جهت بررسی گل مهر های هخامنشی گردد.
احمدی گفت :آزمایشات گوناگونی برای پاسخ گویی به پرسش های مطرح شده لازم است آزمایش هایی نظیر XRF و ICP برای تعیین عنصری، XRD تعیین فازی، آزمایش های OM و SEM برای بررسی بافت و ریزساختار، آزمایش های ICP-MS برای تعیین همانندی و ناهمانندی ها و منشا یابی و علاوه بر موارد فوق، تصاویری با دقت و کیفیت بسیار بالا نظیر استفاده از مستند نگاری تحلیلی برای بررسی اثر انگشت های به جا مانده نیز نیاز خواهد بود.
رئیس پژوهشکده حفاظت ومرمت آثار تاریخی – فرهنگی در پایان گفت : آشکار است که فواید ناشی از این آزمایش ها و بهره گیری از شیوه های آماری می تواند پرسش های مختلفی از تاریخ ایران روزگار ساسانی را بر ما روشن و دستاوردهای علمی آن نیز می تواند سرآغاز راهی نو در سازمان میراث فرهنگی در این زمینه باشد.
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *
