تصوير يك قربانی در جدال بر سر حفظ محيط زيست

به گزارش گروه فرهنگی به نقل از روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، استقبال چشم‌گیر از مستند «قربانی» که به صورت مشترک توسط رضا فرهمند و كیومرث محمدچناری کارگردانی شده، باعث شد فیلم یاد شده در هر دو سالن مرکز به صورت همزمان برای تماشاگران به نمایش گذاشته شود.

در ابتدای جلسه‌ی بررسی این مستند که جدا از سازندگان فیلم، مهندس محمد درویش (معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان محیط زیست) و دکتر اسماعیل کهرم (مشاور رییس سازمان محیط زیست و فعال این حیطه) نیز در آن حضور داشتند، ناصر صفاریان مسئول جلسه‌های نمایش فیلم مرکز گسترش گفت: «کسانی که هر هفته جزو حاضران همیشگی این نمایش‌ها هستند می‌دانند تمرکز این جلسه‌ها بیش‌تر بر سینماست، نه موضوع‌های محتوایی؛ ولی گاهی محتوای فیلم‌ها بر ساختار آن‌ها غلبه می‌کند و این نکته هم گاهی اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد.»
صفاریان سپس ضمن اشاره به تفاوت‌های عمده‌ در بررسی این فیلم گفت: «به همین خاطر بحث درباره‌ی این مستند فقط در قالب سینما و از نظر ساختاری نخواهد بود.»

وی در ادامه‌ی جلسه به طرح پرسشی از سازندگان مستند «قربانی» درباره‌ی دلیل انتخاب این سوژه پرداخت. رضا فرهمند پیش از پاسخ به این پرسش، ضمن اشاره به همزمانی نمایش فیلم خود با اتفاق‌هایی که متاسفانه اخیراً برای چندمین بار فضای محیط زیست کشور را تحت تاثیر قرار داده، از حاضران در جلسه خواست به احترام محیط‌بانان مظلومی که در هفته‌های اخیر و در راه حفاظت از محیط زیست، جان خود را از دست دادند یک دقیقه از جا برخاسته و سکوت اختیار کنند.
این مستندساز سپس با تاکید بر این که در طول دو سال گذشته مشغول ساخت مستندهایی در ارتباط با محیط زیست بوده به نقش تاثیرگذار پژوهش در ساخت این فیلم‌ها اشاره کرد و گفت: «همکاری برخی مسئولان در حوزه‌ی بازرسی محیط زیست نقش مهمی در هدایت مسیر این پژوهش‌‌ها و همچنین جلب توجه گروه ما به اتفاق‌هایی داشت که برای محیط‌بان‌ها رخ می‌دهد.»

فرهمند ضمن اشاره به اتفاق‌های مختلفی که در سال‌های اخیر در حوزه‌ی محیط زیست کشور رخ داده گفت: «متاسفانه برای رفع این مشکلات واکنش چندانی صورت نمی‌گیرد و به همین خاطر می‌توان گفت سوژه‌های محیط زیستی که عمدتاً بحرانی هم هستند از چشم فیلمسازان علاقه‌مند به این مباحث چندان دور نیستند.»

وی افزود: «البته در همه ‌جای ایران موقعیت مشابهی برای ساخت فیلم درباره‌ی محیط‌بان‌ها وجود دارد اما در نهایت پروژه‌ی «قربانی» به سوی استان لرستان و مشکلات محیط‌بان‌های این منطقه هدایت شد.»

فرهمند سپس در پاسخ به پرسش دیگری از ناصر صفاریان درباره‌ی نحوه‌ی مواجهه‌ی خود با سوژه‌ی محیط‌بانی که برای محافظت از مناطق حفاظت‌شده درگیر قتل شبه‌عمد شده گفت: «بخشی از پژوهش این فیلم (شامل مواجهه‌ی سازندگان فیلم با پرونده‌ی اعضای درگیر این موضوع) در استان لرستان اتفاق افتاد و از آن‌جا بسط پیدا کرد.»

در ادامه‌ی جلسه كیومرث محمدچناری، دیگر کارگردان این مستند در پاسخ به پرسش مسئول جلسه درباره‌ی نحوه‌ی کارگردانی مشترک گفت: «از سال‌ها پیش با فرهمند کار می‌کنم و دستیار ایشان هستم و از آن‌جا که این پروژه به تولید سنگین‌تر و در نتیجه همفکری بیش‌تری نیاز داشت، به این نتیجه رسیدیم که کارگردانی این فیلم را به صورت مشترک انجام دهیم.»

بخش بعدی این جلسه به صحبت‌های مهندس درویش، معاون آموزش و مشاركت‌های مردمی سازمان محیط زیست اختصاص داشت. وی با ابراز خوش‌حالی از توجه و پرداخت حرفه‌ای هنرمندان به موضوع مهم محیط زیست و وظیفه‌ی محیط‌بان‌ها در این زمینه گفت: «خوش‌حالم که هنرمندها به موضوع محیط زیست و محیط‌بان‌ها حرفه‌ای‌تر پرداخته‌اند. شاید اگر جامعه‌ی هنری ما زودتر و سزاوارانه‌تر به این سوژه و لكنت‌های آن پرداخته بود ما امروز شاهد فجایعی در این زمینه نبودیم و شمار محیط‌بان‌ها و جنگل‌بان‌هایی كه در این زمینه به شهادت رسیدند به ترتیب به 119 و 15 نفر نمی‌رسید.»

وی سپس با مقایسه‌ی محیط زیست كشور ما با ایالات متحده‌ی آمریكا به عنوان كشوری كه به گفته‌ی او پنج برابر ایران جمعیت و شش برابر كشور ما وسعت مناطق حفاظت شده دارد گفت: «تحقیقات نشان می‌دهد از 1925 تا 2014 كه مدت زمانی حدود 90 سال را در بر می‌گیرد، فقط 26 نفر از رنجرهای محافظ مناطق حفاظت شده کشته شده‌اند؛ و تازه دلیل مرگ این افراد هم سقوط از ارتفاع یا حمله‌ی حیوانات وحشی به آن‌ها گزارش شده است.»

درویش در ادامه گفت: «به‌ غیر از چند كشور آفریقایی، سایر كشورهای جهان هم وضعیت مشابهی دارند و به غیر از ایران حتی یک مورد وجود ندارد که محیط‌بان‌ها در اثر اصابت مستقیم گلوله کشته شده باشند. از این نظر می‌توان گفت كشور ما در وضعیت بسیار نگران‌كننده‌ای قرار دارد.»

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با یاد كردن از هم‌وطنان محیط‌بانی كه به تعبیر او در قالب یك سلحشور برای حفظ پایداری اكولوژیك و هم‌چنین حفظ كیفیت زندگی مردم می‌جنگند گفت: «نكته این‌جاست كه متاسفانه مردم و جامعه‌ی محلی با نگاهی تردیدآمیز به این افراد نگاه می‌كنند و به همین دلیل اغلب با هم درگیری دارند.»

درویش سپس با اشاره به این كه تاكنون و طبق آمار، حدود سه‌ هزار و پانصد نفر از جنگل‌بان‌ها و قرق‌بان‌های سازمان محیط زیست زخمی و دچار نقص عضو شده‌اند گفت: «زندگی این افراد همچون زندگی محیط‌بان‌هایی كه وظیفه‌ی حفاظت از مناطق حفاظت‌شده را بر عهده دارند، دچار مشكلات متعددی است و بعضی از آن‌ها بارها تهدید به مرگ شده‌اند؛ و متاسفانه جدا از خود این افراد، فرمانده‌های محیط‌بانی و روسای اداره‌های كل محیط زیست هم از این وضعیت مشابه رنج می‌برند.»

وی افزود: «در برخی مناطق گاهی دیده می‌شود كسی كه در مناطق حفاظت‌شده اقدام به شكار حیوانات كمیاب و تخریب محیط زیست كرده‌ كشته شده، اما مركزی كه با وجود این اقدام قانونی در موقعیت ضعف قرار گرفته سازمان حفاظت از محیط زیست بوده است!»

درویش همچنین با تعبیر این وضعیت به مظلومیت مضاعفی که سازمان محیط زیست با آن روبه‌رو است و همچنین تاكید بر ظرفیت‌سازی به‌عنوان مهم‌ترین عامل بازدارنده در این زمینه گفت: «با منطق خشونت و اجرای قوانین سخت‌گیرانه‌تر نمی‌توان چنین جنگ ناپیدا و اعلام نشده‌ای را به پایان رساند.»

بخش بعدی این جلسه به صحبت‌های اسماعیل‌ کهرم، مشاور رییس سازمان محیط زیست اختصاص داشت. این فعال محیط زیست كه به نشانه‌ی ابراز همدردی با محیط‌بان‌ها با لباس نیروهای حفاظت از محیط زیست در جلسه حاضر شده بود، با اشاره به این كه این افراد در جبهه‌ی اصلی و نخست حفاظت از محیط زیست كشور قرار دارند گفت: «شاید تعداد این افراد كم باشد ولی به‌طور حتم دل‌های آن‌ها به وسعت دریاست.»

وی سپس با اشاره به ضعف اطلاع‌رسانی عمومی درباره‌ی وظیفه‌ی محیط‌بان‌‌ها گفت: «تاثیر ساخت مستندهایی نظیر «قربانی» زمانی آشكار می‌شود كه بدانیم سازندگان این فیلم و آثار مشابه چه ابعادی از اطلاع‌رسانی عمومی را بر عهده گرفته‌اند. این فیلم مساله و دغدغه‌ی بخشی از خدمتگزاران گمنام كشور را به صورت آشکار در معرض قضاوت تماشاگران قرار داده است تا مردم بدانند محیط‌بان‌ها با درآمد محدود و شرایط معیشتی بسیار دشوار و سخت در چه شرایطی مشغول انجام وظیفه هستند.»

دكتر كهرم همچنین گفت: «این فیلم یک گوشه‌ی بسیار بسیار بحرانی از زندگی محیط‌بان‌ها را به نمایش می‌گذارد و بد نیست كسانی كه از ساده‌زیستی دم می‌زنند برای یك‌بار هم كه شده زندگی در كنار این افراد را تجربه كنند.»

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: «كسانی که می‌گویند محیط‌بان‌ها به‌خاطر شكارهای غیرقانونی دست به قتل شكارچی‌ها می‌زنند، از فلسفه‌ی وجود و حضور محیط‌بان‌های مسلح بی‌اطلاعند. طبق قانون، محیط‌بان‌ها در شرایطی می‌توانند اسلحه را به كار ببرند كه جان خود یا همكارش در خطر باشد. این در حالی است كه گاهی عملیات دستگیری قاچاقچی‌ها در تاریكی شب‌ها و زمانی انجام می‌شود كه محیط‌بان‌ها قادر نیستند از كمر به پایین فرد خاطی را نشانه بگیرند.»

وی سپس افزایش آگاهی عمومی نسبت به حفظ محیط زیست را ناشی از گسترش و تاثیرگذاری شبكه‌های اجتماعی دانست و افزود: «از این آگاهی و افزایش حساسیت عمومی كه در مردم ایجاد شده احساس غرور می‌كنم. خوش‌بختانه حفظ محیط زیست امروزه به یكی از توقع‌های اصلی تبدیل شده و مردم پس از نهادهای قضایی مهم‌ترین عامل برای حمایت از محیط‌بان‌ها و محافظان محیط زیست به حساب می‌آیند.»

صحبت‌های محمدحسین بازگیر، رییس اداره حفاظت محیط زیست شهر تهران، از حاشیه‌های جالب این برنامه در بعدازظهر روز گذشته بود. وی ضمن تشكر از سازندگان مستند «قربانی» به خاطر پرداختن به مشكلات زندگی محیط‌بان‌ها گفت: «البته این موضوع از جای كار بسیار زیادی برخوردار است. چنان كه در فیلم به مظلوم‌نمایی محیط‌بان‌ها پرداخته می‌شود در حالی كه این افراد تا پای جان بر سر محافظت از محیط زیست كشور ایستاده‌ و همه‌ی مشكلات را به جان خریده‌اند.»

وی فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی عمومی را یكی از مهم‌ترین راهكارها در حفظ محیط زیست دانست و افزود: «فرهنگ یك كار تخصصی و علمی است و به آدم‌های خاص خود نیاز دارد. متاسفانه اغلب سازمان‌ها توقع دارند خود را از این موضوع دور نگه دارند تا سازمان محیط زیست یك‌تنه بیاید و نگاه عمومی در این زمینه را متحول كند.»

صحبت‌های اسماعیل کهرم بخش دیگری از جلسه‌ی بررسی فیلم مستند «قربانی» بود. این فعال محیط زیست با انتقاد از موانع موجود بر سر راه قانون‌گذاری گفت: «سازمان حفاظت محیط زیست نهایت سعی خود را برای ارتقای وضعیت معیشت و موقعیت محیط‌بان‌ها به كار برده است اما متاسفانه این مركز در كنار سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری كشور جزو فقیرترین تشکیلات دولت به حساب می‌آید.»

وی گفت: «بارها شاهد تلاش‌های فردی معصومه ابتکار (رییس سازمان حفاظت از محیط زیست) برای ارتقای درجه‌ی محیط‌بان‌ها و كارشناس‌ها بوده‌ام؛ اما متاسفانه نیروهای این سازمان به اندازه‌ی تحصیلات و تجربه‌ی كارشناسان مشابه در سازمان‌های دیگر دستمزد نمی‌گیرند و این تنها یكی از مشكلاتی است كه سازمان حفاظت محیط زیست با آن روبه‌رو است.»

مشاور رییس سازمان حفاظت محیط زیست در بخش دیگری از جلسه گفت: «امیدوارم شهادت سه محیط‌بانی كه اخیراً جان خود را فدا كردند برای مجلس یازدهم انگیزه‌ای فراهم كند تا به محیط زیست كشور بهای شایسته و لازم داده شود.»

محمد درویش نیز در بخش پایانی جلسه با تاكید بر لزوم حرکت‌های فرهنگی در این زمینه گفت: «شاید اگر فیلمسازها زودتر و بیش‌تر به سوژه‌‌های محیط زیستی پرداخته بودند، نه به تعبیر آقای كهرم سازمان محیط زیست جزو فقیرترین سازمان‌های دولتی بود و نه شاهد كشته شدن 132 نفر از محیط‌بان‌ها و جنگل‌بان‌های كشورمان بودیم.»

معاون آموزش و مشاركت‌های مردمی سازمان محیط زیست سپس با تشكر از تلاش‌های بی‌شائبه‌ی محمدحسین بازگیر برای نجات جان یكی از محیط‌بان‌ها از چوبه‌ی دار گفت: «امیدوارم فیلمسازان و مستندسازان بیش‌تری به سمت سوژه‌های محیط زیستی حركت كرده و در این باره فیلم بسازند.»

وی همچنین با اعلام برگزاری نخستین دوره‌ی جشنواره‌ی موسیقی سبز كه سال آینده همزمان با روز جهانی زمین برگزار خواهد شد گفت: «از همه‌ی هنرمندان دعوت كرده‌ایم تا آثار خود را در حوزه‌ی محیط زیست بیافرینند. به امید این كه زمزمه‌ی فرزندان این سرزمین، اشعار و ترانه‌هایی پر از مضامین محیط زیستی باشد و دیگر شاهد ترانه‌هایی نظیر «می‌خوام برم كوه، شكار آهو» نباشیم.»

درد دل‌های یكی از محیط‌بان‌ها و اشاره‌ به خلاء‌های قانونی در زمینه‌ی حفاظت شخصی، بخش دیگری از جلسه‌ی پرشور عصر دیروز بود. گفتنی است در پایان این برنامه، ناصر صفاریان، مسئول جلسه‌های نمایش فیلم از محیط‌بان‌ها خواست از جا بلند شده تا تماشاگران حاضر در سالن آن‌ها را تشویق كنند. این برنامه با تشویق گرم و شدید محیط‌بان‌های سازمان حفاظت محیط زیست به پایان رسید.

انتهای پیام/