اجرای صحیح امربه‌معروف، ضمانت اجرایی برای همه قوانین است
امر به معروف و نهى از منکر یک واجب مهم اسلامى است که در قانون اساسی جمهوری اسلامی مورد توجه قرار گرفته ولی متاسفانه هم شناخت کافى در مورد آن وجود ندارد و هم تا به امروز در کشور ما به طور شایسته مورد توجه قرار نگرفته است وشاید به همین خاطر بود که مجلس شورای اسلامی مدتی است طرح امر به معروف و نهی از منکر را در دستور کار خود قرار داده است؛ اما عده ای سعی دارند با فضاسازی در خصوص این طرح، مجلس را از تصویب این طرح مهم منصرف کنند.
از اینرو در گفت‌وگو با آیت‌الله عباس کعبی عضو مجلس خبرگان رهبری به بررسی امربه معروف از منظر فقه و حقوق و همچنین ضرورت احیای امر به معروف و نهی از منکر توسط حکومت پرداخته که مشروح آن در ادامه آورده شده است.
به عنوان سئوال اول، در چه مواردی حتی با وجود ضرر قابل توجه، امر به معروف ونهی از منکر ساقط نمی شود؟
برای تبیین این موضوع و با اشاره به ایام سوگواری سالار شهیدان، موضوع امربه معروف را از این منظر مورد بررسی قرار می دهم. نهی از منکر امام حسین (ع) از جنس تاسیس نظام الهی بر پایه امامت و ولایت است و از جنس احیای اسلام از جنس بیداری اسلامی است. نهی از منکر امام حسین (ع) از جنس جهاد و جلوگیری از تهدید اسلام اموی و جهاد برای جلوگیری از اضمحلال داخلی بوده است. زیرا که فساد همه امت، همه ارکان حکومت، و همه نخبگان را فراگرفته بود.
به گونه ای که امام حسین فرمودند: وَ عَلَی الإسلام السَّلامُ إذْ بُلِیتِ الأُمَّةُ بِراعٍ مِثْلَ یزیدَ؛ [زمانی که امت اسلامی گرفتار زمامداری مثل یزید شود، باید با اسلام خداحافظی کرد] یعنی اگر تزاحم بشود بین حفظ اسلام و حفظ جان، آن موقع جان معصوم هم فدای اصل اسلام می شود. امر به معروف و نهی از منکر امام حسین از این سنخ بود. یعنی یک امر به معروف و نهی از منکر کلان. در آنجا امر به معروف و نهی از منکر نکردن باعث می شد که اصل اسلام، اصل نظام اسلامی، اصل احکام و ارزشهای اسلامی نابود شود و امام حسین (ع) در این شرایط همان شعاری که فرمودند را دادند که تنها گزینه پیش روی ایشان برای حفظ اسلام شهادت بود.
نهضت امام حسین از منظر امر به معروف و نهی از منکر چند بعد دارد، بعد اول یک ماموریت الهی بود، در بعد دوم هویت سازی الهی بود، در بعد سوم هدایت عموم جامعه به سمت ارزشهای اسلامی بود و بعد چهارم زمینه سازی برای اصلاح اوضاع امت بود.
یک امر به معروف و نهی از منکر فرا زمانی و فرا مکانی بود. امر به معروف و نهی از منکر جزئی و در مورد یک حکم فرعی که تزاحم پیدا کند با احکام کلی نبوده است. این که می گویند باید احتمال تاثیر داشته باشد و نفی مفسده، این در بعد منکرهای جزئی و فرعی است نه منکرهای کلان اجتماعی که باعث اضمحلال درونی و فروپاشی بیرونی نظام می شود.
در مواقعی که ضرورت ایجاب می کند به اقدام عملی و تا رسیدن ماموران حکومتی زمان زیادی می گذرد، آیا ناهی از منکر اجازه اقدام عملی را دارد؟
امر به معروف ونهی از منکر وظیفه پایه ای نظام اسلامی است و علاوه بر آن وظیفه آحاد ملت است. امر به معروف ونهی از منکر باعث بسط ید نظام اسلامی و ایجاد محیطی مساعد برای رشد فضایل اخلاقی بر اساس ایمان و تقوت است و آمر به معروف و ناهی از منکر ضمن اینکه به وظیفه شرعی عمل می کند عمل به وظیفه شرعی اش باید در چارچوب قوانین و مقررات و رعایت آداب اسلامی امر به معروف و نهی از منکر باشد. امر به معروف ونهی از منکر اگر خوب اجرا شود ضمانت اجرای تحقق حاکمیت اسلامی و ضمانت اجرای همه ی قوانین و مقررات خواهد بود. ناهی از منکر باید در چارچوب ضوابط عمل نماید. و اگر مجوز داشته باشد، باید بر اساس مجوز و طبق ضوابط شرعی عمل نماید.
آیا حمایت از آمر به معروف و ناهی از منکر واجب است؟
حمایت از آمر به معروف و ناهی از منکر وظیفه همه آحاد مردم و مسئولان نظام اسلامی است و اگر آمربه معروف و ناهی از منکر تنها بماند، همه ی کسانی که باید حمایت می کردند و فروگذار شدند، مسئولند.امر به معروف و نهی از منکر یک واجب توصلی است! یعنی گرفتن نتیجه،هدف است و علاوه بر واجب توصلی بودن، یک واجب فوری است. یعنی فورا باید اقدام شود به قصد حصول نتیجه. یکی از واجباتی که ما در آن مامور به نتیجه هستیم نه صرفا انجام تکلیف و همچنین نتیجه محور است، همین نهی از منکر می باشد. مقابله با منکر وظیفه نظام اسلامی و آحاد مردم است. البته امر به معروف و نهی از منکر، پشتوانه اقتدار عالی نظام را نیز می طلبد.
نحوه امر به معروف و نهی از منکر در حوزه مسائل حکومتی، چگونه باید باشد؟
این کار باید از طریق تقویت نظارت و نهادهای نظارتی و در واقع از طریق ایجاد ساز و کارهای مناسب برای صیانت از نیروی انسانی، منابع و امکانات بیت المال و حفظ اسناد و تاسیسات صورت پذیرد.
به عنوان یک ایده می شود سیاست‌های عمومی امر به معروف و نهی از منکر از سوی رهبر معظم انقلاب به مجمع تشخیص مصلحت نظام داده شود و در مجمع تشخیص مشورت های لازم صورت گیرد و در نهایت سیاست های کلی نظام در زمینه امر به معروف و نهی از منکر توسط رهبر معظم انقلاب تایید و در چارچوب این سیاست ها قوای سه گانه وظایف خودشان را انجام دهند. در نهایت امر به معروف و نهی از منکر اقتدار عالی نظام در سطح همه قوای نظام و نهادهای عمومی می شود و صرفا با ایجاد یک سازمان و یک ساختار جزئی‌گر و بخشی‌نگر نمی شود، وظیفه عالی امر به معروف و نهی از منکر را محقق نمود.
